تحقیق در اندیشه‌های مولوی و ابن‌عربی و تحلیل شیوۀ بلاغت آنها در باب مراتب آدم(ع) ( با تکیه بر فصوص‌الحکم و آثار منظوم مولوی)

پژوهش حاضر به بیان دیدگاه‌های مشترک مولوی و ابن‌عربی و تحلیل شیوۀ بلاغت و تصویر آن‌ها درباب مراتب آدم (ع) می‌پردازد. در حوزه عرفان اسلامی، شاهد یکی از جامع‌ترین تعاریف از آدم، جایگاه رفیع و والای او نزد پروردگار و مراتب او در نظام عالم هستیم. ابن‌عربی و مولوی، به‌دلیل داشتن منابع مشترک اعتقادی – فکری و بهره‌مندی از مایه‌های غنی زبانی، دیدگاه‌ها و اندیشه‌های مشترک فراوانی درباب این پیامبر الهی دارند و دلیل این موضوع، بن‌مایه‌های فکری مشترک آن‌ها به‌خصوص قرآن مجید به‌عنوان سرچشمه و منبع اصلی معرفت و بلاغت، احادیث و معارف اسلامی و تقریرات و تعلیمات عرفای سلف بوده است. بنابراین هر دو عارف به تعاریفی جامع درباره جایگاه آدم در نظام آفرینش پرداخته‌اند. در این نوشتار با روشی توصیفی_تحلیلی به بیان مبانی اندیشه‌های مولوی و ابن‌عربی درباب مراتب و جایگاه وجودی آدم، با تمثیلات همانندی از منظر دو عارف پرداخته، پس از تشریح و تطبیق مفاهیم و مولّفه‌های مشترک و متفاوت، به نتایج یکسانی دست بافته‌ایم که عبارت‌اند از: خلقت آدم، خلافت و مظهریت اسمای الهی، آدم مسجود و معلّم فرشتگان، تمرّد ابلیس در برابر وی، ربوبیت آدم، آینگی صفات حق و جایگاه او در قوس نزول و صعود. دیگر اینکه آدم را قطب و قلب عالم وجود، پیونددهندۀ عالم ملک و ملکوت، حافظ اسرار حق و نگاه‌دارندۀ عالم، مقصود نهایی آفرینش و درنهایت، محل رحمت حق بر هستی و موجودات عالم می‌دانند.

Study and analysis of eloquence and imagination in the thoughts of Rumi and Ibn Arabi about the levels of Adam (AS)(Relying on the Fusulul hikam and the Rumi’s poems)

The present study expresses and analysis of eloquence and imagination in the common views of Rumi and Ibn Arabi on the levels of Adam (AS). In the field of Islamic mysticism, we are witnessing one of the most comprehensive definitions of Adam, his high and exalted position with God, and his rank in the world system. Ibn Arabi and Rumi, due to having common doctrinal and intellectual sources (linguistic richness), have many common views and ideas about this divine prophet, and the reason for this is their common intellectual foundations, especially the Holy Quran, as the main source of knowledge and then Hadiths and Islamic teachings and lectures and teachings of former mystics. Therefore, both mystics have provided comprehensive definitions regarding the place of man in the system of creation. In this article, with a descriptiveanalytical method, expressing the principles of Rumi and Ibn Arabi’s thought about the levels and existence of Adam (AS) with similar allegories, after explaining and applying common and different concepts and components, we have achieved the same results, which are from: The creation of Adam, the caliphate and manifestation of the divine names, Adam prostrated and the teacher of the angels, the rebellion of Satan against him, the Lordship of Adam, the mirror of the attributes of truth and his position in the arc of descent and ascension, and that Adam is the pole and heart of the universe.They consider the link between the world of property and the kingdom, the keeper of the secrets of truth and the keeper of the world, the ultimate purpose of creation, and finally the place of the mercy of the Almighty over the universe.