گفتمان مکالمه ای، روشی در تحلیل مکالمه در متون روایی و تاریخی

تحلیل مکالمه،‌ یکی از حوزه‌های مطالعات گفتمانی است. پژوهشگران این حوزه، روش‌هایی برای تحلیل مکالمه پیشنهاد کرده‌اند که برای همه انواع متون جامعیت ندارد. در این پژوهش ضمن معرّفی این دیدگاه‌ها نشان خواهیم داد که تحلیل مکالمه‌ای چگونه انجام‌ می‌شود و به چه سوالاتی پاسخ‌ می‌دهد. مسئله اصلی این پژوهش، یافتن روشی است که به کمک آن بتوان مکالمه‌های متون ادبی و روایی را تحلیل ‌کرد. با توجّه به رویکردهای برگرفته از زبان‌شناسی، در تحلیل مکالمه این نوع متون می‌توان به سه سطح ‌قائل ‌شد: 1. سطح خرد، یعنی ساختار زبان ازنظر کاربرد واژگان، ساخت‌های دستوری، ساخت جمله و فراگفتمان‌ها؛ 2. سطح میانی شامل توالی و جفت‌های هم‌جوار، نوبت‌گیری، کنش گفتار و تلویح مکالمه‌ای؛ 3. سطح کلان، یعنی بررسی مکالمه در ارتباط با کنش اجتماعی، یعنی قاب و ژانر و آنچه در سطح تبیین گفتمانی می‌تواند مورد ‌بررسی ‌قرار ‌گیرد. رویکرد این مقاله، نظری است و برای تبیین موضوع فقط یک نمونه مکالمه از کتاب تاریخ بیهقی استفاده ‌شده ‌است. با فرض واقعی بودن مکالمه‌های ثبت‌شده در این اثر، یکی دیگر از وجوه امتیاز تاریخ بیهقی آشکار ‌می‌شود که به‌مثابه متنی گفتمانی، در مکالمات اشخاص آن، ساختار قدرت در سطوح مختلف اجتماعی دید‌ه‌ می‌شود و تحلیلگر به کمک دانش زمینه‌ای و آگاهی از اندیشه‌ها و انتظارات اجتماعی مورد قبول اعضای جامعه دربار غزنوی، چگونگی ارتباط بین کنش‌های گفتمانی و کنش اجتماعی را نشان می‌دهد.

A Method of Conversation Analysis in Narrative and Historical Texts

Conversational analysis is a field in discourse and researchers in this field have proposed methods for conversation analysis that are not comprehensive for all types of texts. In this article, while introducing these research, we will show how conversation analysis is performed and what questions should be answered. The main problem of this research is to propose a method for analyzing the conversations in literary and narrative texts. Using the existing approaches in linguistics, the method presented is more comprehensive. It seems that in conversation analysis, three levels can be considered: micro level means the structure of language in terms of words, grammatical constructions, sentence construction and metadiscourses. Intermediate level includes sequences and adjacency pairs, turn taking, speech act and implicature, and in macro level, i.e. conversation in relation to social action, frame and genre, and what can be examined at the level of explanation according to Fairclugh view. The approach of this article is theoretical and only one conversation from Beyhaqi’s work has been analyzed. Assuming that this conversation exactly was happened, another valuable aspect of Beyhaqi’s history becomes apparent. These conversations reflect the power structure in the different social levels. The analyst, with the help of background knowledge and awareness of the ideas and social expectations accepted by the members of Ghaznavid court society, shows the relationship between discourse actions and social action.