«در پرده گویی» حافظ (پژوهشی در شگردهای بیانی پوشیده گویی حافظ)

با توجه به شرایط اجتماعی عصر حافظ، این شاعر توانا برای در امان ماندن از عواقب وخیم انتقادات گزندۀ خود، به شگردهایی هنرمندانه جهت بیان غیرمستقیم انتقادات خود دست یازیده است. یکی از دستاویزهای وی در حوزۀ بلاغت، بهره‌گیری از ترفندهای علم بیان بوده است. در این قلمرو، از فنونی از قبیل تشبیه مضمر، استعاره، کنایه از نوع تعریض، کنایه از موصوف، نمادپردازی و نوعی اسناد هنری ناشناخته، بهره جسته و در دو شاخه دیگر بلاغت، یعنی معانی و بدیع نیز شگردهای هنرمندانۀ دیگری به کار برده است. این مقاله می‌کوشد با تکیه بر غزلیات وی، به‌ویژه اشعار انتقادی‌اش، این شگردهای خلاقانه را فقط در حوزۀ علم بیان بررسی کند. با این هدف، نویسندگان ابتدا ضمن اشاره به روش‌های پوشیده‌گویی حافظ در حیطۀ علوم بلاغی، به بررسی شگردهای بیان غیرمستقیم وی در حوزۀ علم بیان اقدام کرده، در هر مورد با ارائۀ نمونه‌هایی به این نتیجه رسیده‌اند که حافظ در اغلب غزلیاتش، به‌ویژه اشعار انتقادی، از این روش سخن‌پردازی بهره جسته است.

The implied expression of hafez(an investigation about rethorical methods of implied expression of hafez)

Considering the social conditions of Hafiz’s time, this mighty Iranian poet got benefited from artistic tactics to convey his critical views implicitly to avoid negative consequences of his disagreeable viewpoints.  One of his personal ways in the field of rhetoric was using eloquence arts. In this domain, he derived the benefit from covert simile, metaphor, irony of widening type, irony of description, symbolism and an unknown kind of artistic innovation. And in two aspects of rhetoric, i.e., semantics and innovation, he applied more skillful ways. This article, through focusing on his sonnets (particularly his critical ones), is aiming at analyzing his creative techniques barely in rhetoric. To do this, we analyzed his implicit rhetoric within primary display of covert prospect of Hafiz in rhetoric field through exemplification and in every aspect, we concluded that Hafiz benefited from eloquence best.