بررسی تاریخی ریشه و کاربرد پسوندهای وند و آوند در زبان فارسی

«وند» و «آوند» از پسوندهای مادر و تکواژهای وابسته در زبان فارسی هستند که در زبان اوستایی به‌صورت ونت و آونت وجود داشته‌اند. این دو پسوند، کارکردهای معنایی گوناگونی در تاریخ تحوّل خاص خویش دارند. در این تحقیق، کوشش بر آن‌ است تا این صورت اشتقاقی از زبان، با استدلالات و استنادات تاریخی، تحلیل و بررسی شود. فرم اصیل واژگانِ برساخته از این دو پسوند را می‌توان در نام‌ها و صفت‌های به‌جا‌مانده از متون اوستایی و پهلوی و بیشتر در دل جغرافیای ایران‌زمین و گونه‌های مختلف گویش‌های محلی یافت. البته باید اذعان کرد که این شواهد در متون، بسیار اندک، سخت‌یاب و پراکنده‌اند. دگرگونی‌هایی که در کارکرد معنایی و ساختمان ترکیبی این وندها به وجود آمد، از یک طرف، تابع نظام طبیعی زبان و از سویی دیگر، متاثّر از تحوّلات تاریخی بود. بازۀ زمانی این تحوّل را می‌توان به شکلی جسته‌وگریخته، از زبان باستانی، پهلوی و تا فارسی کنونی دنبال کرد. در قرون میانۀ اسلامی، کاربرد این پسوندها کم شد و عمدتاً به زبان گفتاری و نام‌های طوایف، به‌ویژه در میان اقوام لر، لک و بختیاری محدود گردید. خاندان‌های کُرد، گیل و دیلمی نیز تا حدودی از این پسوندها استفاده کرده‌اند.

Historical study of root and the application of ‘vand’ and ‘avand’ suffixes in Persian language

“Vand” and “Âvand” are two of the main suffixes and dependent morphemes in Persian language which have appeared in the form of “vant” and “âvant” in Avestan. These two suffixes are used in different meaning functions which have transformed through the time. The main purpose of the study is to investigate the derivational form of language. It is considered through historical reasoning and documentations. The original forms of the words which are made from these two suffixes can be found in the names and adjectives of “Pahlavi” and “Avestan”, especially in the regions of Iranian civilization. Although these aren’t enough documentations in order to consider their assessment and functions. The changes which were made in the meaning function and combinational structure of these suffixes are dependent on innate language system and also are affected from historical evolutions. The time of the evolution can be randomly followed from the ancient and Pahlavi languages to the current Persian. The usage of these suffixes was gradually reduced in the middle of Islamic centuries. Their use is basically limited to spoken language and tribes, especially “Lor” ,  “Bakhtiari” and “Lak”.  “Kourd”, “Gil” and “Deylam” families have partly used the suffixes too.