سبک‌شناسی انتقادی «تاریخ ‌الوزراء»

وجود دیوان‌سالاری ایرانی اسلامی قدرتمند و حضور پررنگ وزیران دانشمند ایرانی که خود ایدئولوگ سیاسی مذهبی عصر خود بوده‌اند از ویژگی‌های برجستۀ دولت سلجوقیان، به‌ویژه در عهد سلاطین نخست این حکومت مقتدر بوده است. این امر، التزام به نگارش تاریخ‌های مستقل را در موضوع این جایگاه خطیر سبب شد که پیامد آن، تولید آثاری در ذکر عملکرد، مآثر و سیرت وزیران و دیوان‌سالاران این عصر است. تاریخ ‌الوزراء نوشته ابوالرجاء قمی، از جملۀ این آثار مهم تاریخی است. مسئلۀ اصلی این تحقیق، تحقیق در لایه‌های سبکی کتاب تاریخ الوزرا، به‌منظور بازنمایی و تحلیل ایدئولوژی پنهان در زیرساخت‌های زبانی و ادبی این متن، با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی استدلالی بوده است. نتایج تحقیق شامل این اطلاعات است: 1. در لایۀ ایدئوژلویکی، نویسنده ضمن بازگویی تاریخ، به‌صراحت و با تعصب از قضاوت‌های شخصی خود در باب مهارت‌های شغلی دیوانیان و خصایص اخلاقی آنان با بهره‌گیری از تعالیم دین اسلام و آموزه‌های اخلاقی سخن می‌گوید؛ 2. در لایۀ واژگانی، غلبه با شاخص‌های اسمی حکومتی، رمزگان مذهبی و اخلاقی و نیز واژگان ذهنی از حوزۀ اخلاق و دین است که بر گرایش و تعصّب دینی و اخلاقی نویسنده تاکید دارد؛ 3. در لایۀ نحوی، نویسنده با استفاده از جملات ساده و گسسته، صدای دستوری فعال، وجهیت قاطع اخباری، با صراحت و قطعیت از گزاره‌های خبری خود جانب‌داری می‌کند؛ 4. در لایۀ بلاغی، کثرت کاربرد ابزارهای بلاغی، کمتر در خدمت ایدئولوژی و بیشتر در جهت تقویت زیب و زیور بیانی است؛ 5. در لایۀ کاربردشناسی، نویسنده با کنشگری بیانیترغیبی در پی اثبات و ترغیب نظام ارزشی خویش است.

Critical Stylistics od History of ministers

The prominent trait of Seljuk’s monarchy, especially the early kings of this dynasty, is IranianIslamic bureaucracy, and effective presence of Iranian scientist ministers, who were political theorists themselves. this incident caused writing the separated histories about this important position, and its result is production of some works about ministers, and bureaucrats action, and character in this era; history of minister written by Abu Raja Qomi is one of these important historical works. Studying the styles levels of the book of history of ministers for representation, and analyzing of hidden ideology in language, and literature of this text is the main of this paper by using the research method. Findings of this paper include the following data: 1 at ideological level, author expressly, and partially narrates his personal judgments besides restating the history about bureaucrats’ job skills, and moralities by using Islamic, and moral teachings. 2 At linguistic level, the privilege is by state nominal indicators, religious, and moral labeled words, and also mental words of religion, and moral fields that imply on religious prejudice, and tendencies of author. 3 At grammatical level, by using the simple, and separated sentences, active grammatical voices, declarative decisive form, author protect expressly uses of declarative phrases. 4 At rhetoric level, abundant use of eloquence means is lesser at service of ideology, and are for beauty of expression more. 5 at expertise level, with an expressive Persuasive approach to prove, and encourage of its value system.