تبیین ریخت‌شناسانه ویژگی سهل ممتنع در حکایت‌های گلستان سعدی

نقدهای کلاسیک، ویژگی سبکی سهل ممتنع را در حکایت‌های سعدی از رهگذر تحلیل‌های بلاغی توجیه می‌کردند؛ امّا با رویکردهای نوین نقد ادبی نیز می‌توان تبیین‌های دیگری از آن ارائه داد. در مقاله حاضر، با استفاده از روش ریخت‌شناسی پراپ، توصیف بلاغی سبکی سهل ممتنع را از نظرگاه ساخت‌گرایانه، تحلیل و تبیین کرده‌ایم. نتیجه تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد حکایت‌ها اغلب بیش از دو یا سه شخصیت ندارند و از ساختاری بسیار ساده برخوردارند؛ امّا وجود یک پیرنگ معنادار در ساختار متن کلی گلستان، این ‌داستان‌های مجزّا را به‌صورت اجزای یک ساخت کلان معنادار می‌سازد. کوتاهی اغلب این حکایت‌ها از تداوم خویشکاری‌ها و کنش‌ها می‌کاهد و غیاب خویشکاری‌های چالشی و ناظر به حل مسئله، ساختار حکایت‌ها را ساده کرده است. افزون بر این، تناسب بسامد شخصیت‌ها، خویشکاری‌ها و صحنه‌های آغازین، در فراسوی حکایت‌های منفرد، انسجام سراسری را در ساحت کلّی متن گلستان به نحو پیچیده و غیرمستقیم فراهم آورده است. این‌گونه سعدی توانسته است سویه‌ای دیگر و عمیق‌تر از بلاغت به معنای هنر چگونه گفتن را به نمایش بگذارد. از تلفیق وجه صوری و ساده حکایت‌ها با ساختار تنیده و معنادار متن کلان، جلوه ریخت‌شناسانه و ساختاری وصف سهل ممتنع در متن گلستان آشکار می‌شود.

Easy and Complicated Feature in the Tales of Sa’di’sGolestan; a Morphological Explanation

Most criticisms have justified the stylistic feature of the easy and complicated in the Golestan (a Persian literary book written in prose by Saa’di) through classic rhetoric, but new approaches to literary criticism justify it from a structural point of view. Present paper, use morphological analysis for explaining the easy and complicated feature of the book from a structural point of view. As results show, the tales in Golestan have a very simple structure so that they often have no more than two or three characters, but the existence of a deeper and comprehensive plan in the underline of the entire text turns the separated tales to components of a complicated building. The absence of problemsolving and its mechanisms makes simplified the structure of the tales. The manner of the distribution of the characters, functions, and initial situations, in the level beyond mere individual narratives, has provided a comprehensive coherence in the text, which explain how Saa’di create a new version of rhetoric in the way of how to say. Combining simple and micro narrative tales with a wellstructured macro text, makes the stylistic feature of the Golestan as something nonimitable.