تحلیل طرح‌واره‌های تصوّری در اشعار مولانا بر پایه دیدگاه زبان‌شناسی فرهنگی (مطالعه موردی: آب و آتش)

زبان‌شناسی شناختی به‌عنوان رویکردی معنابنیاد، مجموعه‌ای از نظریات را شامل می‌شود که استعاره مفهومی و طرح‌واره تصوّری، از مهم‌ترین آن‌هاست. طرح‌واره‌های تصوّری، ساخت‌های مفهومیِ بنیادین و انتزاعی در ذهن هستند که براساس تجربیات و فعالیت‌های بدنی در حین تعامل یا مشاهده جهان اطراف حاصل می‌شوند. پژوهش حاضر، قصد دارد به روش توصیفی، تحلیلی و مقایسه‌ای و برای آشنایی با نظام استعاری و فرهنگی «آب و آتش»، به تحلیل شناختی طرح‌واره‌های تصوّری برگرفته از این دو عنصر متضاد در شش دفتر مثنوی معنوی و کلیات دیوان شمس بپردازد. هدف این پژوهش دستیابی به شناخت، از طریق کاربرد طرح‌واره‌های حجمی، حرکتی و قدرتی در اشعار مولاناست تا با بررسی کارکرد این طرح‌واره‌ها، شناختی دقیق‌تر از شخصیت فردی و اجتماعی این شاعر حاصل شود. مهم‌ترین دستاوردهای این پژوهش عبارت است از اینکه این دو عنصر در مفاهیم ادبی و کارکرد استعاری، به‌ویژه مضامین عرفانی، وقتی در طول یک بیت قرار می‌گیرند، خاصیت فراطبیعی یافته، به نوعی تضاد دیرینه عقل و عشق را به تصویر می‌کشند. تحلیل شناختی طرح‌واره‌ها، بیانگر شخصیت درون‌گرا، شهودی، احساسی و دریافتگر مولاناست.

Analysis of imaginary schemas in Moulanaʼs poetries based on ‘cultural linguistics perspective. (Case study: Water&Fire)

Cognitive linguistics as a semantic approach included a set of theories, which conceptual metaphor and imaginary schema are the most important. Imaginary schemas are fundamental and abstract conceptual structures in the mind that are based on physical experiences and activities during the interaction or observation of the surrounding world. The present study intends to conduct a descriptive, analytical and comparative method and in order to get acquainted with the metaphorical and cultural system of water and fire, to conduct a cognitive analysis of imaginary schemas taken from these two opposing elements in six books of MasnaviManavi and Shams Moulana’s general poetical works. The aim of this study was to achieve cognition through the use of volumetric, motion and power schemas in Moulana’s poems, so that by examining the function of these schemas, a more accurate knowledge of the individual and social personality of this poet can be obtained. One of the most important achievements of this research that can be mentioned: These two elements find supernatural properties in literary concepts and metaphorical functions, especially mystical themes, when placed along a verse, and depict a kind of longstanding contradiction between reason and love. Cognitive analysis of schemas expresses the introverted, intuitive, emotional, and receptive personality of Moulana.