ویژگی‌های ادبی و بلاغی شاعران و سنجش اصالت ضبط‌های نسخ با تکیه بر آن (مطالعه موردی: دیوان خاقانی)

هر شاعری، مجموعه ویژگی‌های مسلّط بیانی و زبانی خاص خود را دارد و عناصر مسلّط و غالب، در شعر هر شاعری، مستمراً تکرار می‌شود که این ویژگی‌ها بوطیقای شعر شاعر را شکل می‌دهد. خاقانی شروانی نیز از شاعران صاحب‌سبک بوده، بوطیقایی خاص بر شعر او حاکم است. تصویر و رعایت تناسبات لفظی و معنایی (بدیع لفظی و معنوی)، شاخص‌ترین عناصر غالب در شعر وی و از اصول و معیارهایی ثابت در شعر او به شمار می‌رود. این ویژگی‌های غالب در تصحیح متن، انتخاب ضبط ارجح و ارزیابی اعتبار نسخه نیز می‌تواند مفید باشد. این عامل سبب می‌شود با تکیه بر این ویژگی‌ها، ضبط‌های نسخ متفاوت خاقانی، مورد ارزیابی قرار گیرد و لغزش‌هایی که نتیجه عدم دقّت در این ویژگی‌های بینادین ادبی است، آشکار شود. همچنین دخل و تصرّف‌های ناشیانه نسخه‌نویسان دیوان که نتیجه عدم آشنایی و تسلّط به این ویژگی‌ها بوده، نمایان گردد. پژوهش حاضر، با تکیه بر اصالت بدیعی و اصالت تصویری که ویژگی‌هایی غالب در دیوان خاقانی‌اند، نسخه‌‌های دیوان خاقانی را مورد ارزیابی قرار داده، با ذکر نمونه‌هایی از ضبط‌های نسخ متعدّد دیوان خاقانی، تلاش دارد لغزش‌های کاتبان نسخ و علل آن را مشخص کند. از نتیجه‌ پژوهش،‌ مشخص می‌شود که ضبط‌های نسخه‌ لندن از نظر انطباق با معیارهای اصالت تصویری و بدیعی، اعتبار بیشتری دارند.

Rhetorical and literary aspects of poets’ work and evaluate validity and originality of manuscripts relying on it (in khaqani’s poems).

Every poet have a dominant stylistic and linguistic aspects in their works and this aspects, usually repeat and build their poetics. Khaqanishirvani is one of the Iranian stylist poets and have a private poetic. Rhetoric and imagery originality is the two dominant elements in his poem and is a fixed Principles and criterions in evaluation of his poem. Khaqani’s poems is one of the exquisite works in Persian literature and exist some manuscript from this divan. This work as yet, corrected by some author. Each one of this corrections have a both the weak and strong points. One of the fundamental reasons of nonmethodical and accurate correction of this work is no recognition of the original manuscript. This reason, led to the correctors replace the choices of other invalid manuscripts and made a mistake. In this essay, will be try based on a measures as rhetoric and imagery originality, khaqani’s poems to be evaluated. Then validity and originality of manuscripts of khaqani’s poems according to these criteria’s to be measured. The investigation in khaqani’s poems from this perspective to prove that London manuscript is the original manuscript of khaqani’s poems. The recognition of London manuscript as an original manuscript of khaqani’s poems help to authors and correctors to supply a methodical correction from this divan