کاربرد نظریه انسجام متنی در تحلیل روابط انسجامی بین متون مختلف (اثر: طبقات صوفیه، ترجمه رساله قشریه، کشف المحجوب و تذکره الاولیا)

نظریه انسجام هالیدی، برای تعیین عوامل انسجام و میزان و درجه انسجام یک متن، از روی روابط معنایی بین جملات و بخش‌های مختلف خود آن متن به کار می‌رود؛ امّا یکی از کارکردهایی را که می‌توان برای این نظریه در نظر گرفت، تحلیل روابط انسجامی بین متون مختلف است. در واقع، مسئله اصلی این پژوهش آن است که چگونه می‌توان همان‌گونه که برای تعیین انسجام یک متن، عوامل انسجامی بین جملات آن متن مورد بررسی قرار می‌گیرند و از روی آن‌ها میزان انسجام متن تعیین می‌شود، به طور مشابه، عوامل انسجام بین جملات متون مختلف را بررسی و از روی آن‌ها، میزان انسجام بین متون را تعیین کرد و با استفاده از تحلیل درصدهای عوامل انسجامی، نتایج و اطلاعات ارزشمندی را درباره رابطه بین این متون به ‌دست آورد. این کارکرد از نظریه را نه خود هالیدی به آن اشاره کرده و نه تاکنون پژوهشی درمورد آن صورت گرفته است. در این مقاله، پس از معرفی نظریه انسجام، چهار روایت از افتادن ابوحمزه خراسانی در چاه در چهار اثر طبقات الصوفیه، ترجمه رساله قشیریه، کشف المحجوب و تذکره الاولیاء، مورد بررسی قرار می‌گیرند و میزان ارتباط انسجامی این روایات با یکدیگر از طریق تعیین عوامل انسجام‌دهنده بین روایات، سنجیده می‌شود تا از این طریق بر اساس درصد عوامل انسجامی بین این روایات، میزان استفاده‌ و برداشت یک راوی از روایت‌های پیش از وی و نحوه به‌کارگیری آن روایات توسط وی تعیین گردند و به اطلاعات ارزشمند دیگری درباره ارتباط بین این متون دست یابیم. نتایج حاصل از تعیین درصد کل عوامل انسجامی بین این چهار روایت نشان می‌دهند، ترجمه رساله قشیریه با طبقات الصوفیه، بیشترین درصد انسجام را داراست، کشف المحجوب با ترجمه رساله قشیریه انسجام بیشتری دارد تا با طبقات الصوفیه و تذکره الاولیاء با ترجمه رساله قشیریه، بیشترین انسجام را دارد و با طبقات الصوفیه و کشف المحجوب، از انسجام یکسانی برخوردار است. مقایسه این نتایج و همچنین تعیین درصد عوامل انسجامی بین این روایات با توجه به نوع عامل انسجامی، نتایج ارزشمند دیگری را در اختیار ما می‌گذارد که در این پژوهش به آن‌ها اشاره می شود.

Application of the Theory of Cohesion in Analyzing Coherence among Different Texts

Coherence theory of Holiday is used for determining cohesive clause and the degree of coherence of a text by semantic relationships among sentences and different parts of that text. But one of the functions of the theory is determining intertextual relationships among different texts. Indeed, the main issue is determining cohesive clause among sentences in different texts such as sentences of a text for achieving results and valuable information about the relationship among texts by analyzing the percentages of cohesion factors. Halliday hasn’t pointed to this function of the theory and also there is not any research about that, too. In this article after insetting the theory of cohesion, four versions of dropping Abuhamze in well in four works: Tabaqat e sufi, translated treatise of Qshyryh, kashf al mahjub, Tazkara tul aulia analyzed and the degree of cohesive relation of these works determinated by determining cohesive clause among works. In end, degree of narrator withdrawal and using of previous works and how to use and apply works, are determinated to achieve the rate of using and withdrawing a narrator from the narratives preceding him and the manner in which these narratives are used by him, and another valuable information about the relation among these texts.The results of determining the percentage of total cohesion factors among these four narrations show that the translated treatise of Qshyryh with Tabaqat e sufi has the highest percentage of coherence; kashf al mahjub is more coherent with the translated treatise of Qshyryh rather than with Tabaqat e sufi and Tazkara tul aulia is the most coherent with the translated treatise of Qshyryh and it has the same coincidence with Tabaqat e sufi and kashf al mahjub. By comparing these results as well as determining the percentage of coherence factors among these narratives, according to the type of cohesion, gives us other valuable results that are referred to in this research.