تبیین نظر جرجانی در مبحث احوال مسند و مسندٌالیه و نقدی بر این مبحث در کتاب‌های بلاغی

در علم معانی که یکی از شاخه‌های علم بلاغت است، درباره چرایی ساختارهای زبانی و لایه‌های معنایی آ‌ن‌ها سخن گفته ‌می‌شود و به دلیل مباحث زبانی‌ای که در این علم مطرح می‌شود، اشتراکاتی با علم نحو دارد؛ چنان‌که عبدالقاهرجرجانی مبدع این فن، آن را علم معانی‌النحو می‌نامد. یکی از مباحث هشت‌گانه این علم که در همه کتاب‌های بلاغت، از قدیمی‌ترین آثار تا تالیفات متاخّر، ذیل بحث از احوال اسناد خبری مطرح می‌شود، مبحث احوال مسندٌالیه و مسند است که درباره تحوّلات و ویژگی‌های دو بخش نهاد و گزاره در جمله‌های خبری سخن می‌گوید. از جملۀ این حالات، تقدیم و تاخیر، معرفه و نکره، تکرار و حذف و تقیید است. با پیگیری این مباحث در متون ادبی مشخّص می‌شود اشکالات و نواقصی در شیوه تبیین این مباحث در کتاب‌های بلاغی وجود دارد که ابهاماتی را درباره ماهیت طرح این مباحث ذیل احوال جمله‌های خبری و چگونگی تبیین آن‌ها ایجاد می‌کند. در این پژوهش ضمن بیان این ابهامات و مسائل، سعی شده ‌است با ذکر شواهدی از متون ادبی به آن‌ها پاسخ داده شود و با تبیین نظریۀ نظم جرجانی در این زمینه، پیشنهادهایی برای اصلاح این بخش از علم معانی ارائه گردد.

The explanation of Jorjani’s comment on the theme and rheme specificationsand a criticism on this topic in rhetorical books

In rhetoric, one of the branches of semantics, the nature of linguistic structures and their semantic layers are discussed. The linguistic discourses in this science creates commonalities with Syntax; or as Abdul Qahir Jorjani, the creator of this technique, calls it: "Semantic Science". Theme and rhemeare among the eight topics of this science, discussed in all books of rhetoric, from the oldest to the later writings, under the discussion of predicates. It deals with the evolution and specifications of theme and rheme in predicates, some of which are position, definiteness or indefiniteness, repetition, deletion andcreating adverbs. In the stage of action and examination of the word (text), based on these issues, there are problems that raise doubts about the issues’ explanation and discussing them under predicates. In this study, while expressing these ambiguities, they are addresse through evidence and instances from literary texts. By explaining Jorjani’s theory of order in this field, approaches for reforming this part of semantics are suggested.Keywords: