بررسی و تحلیل ارتباطات غیرکلامی در حکایت حسنک وزیر

صاحبان آثار ادبی برای بیان موثر تر افکار و اندیشه های خود از ارتباط های کلامی و غیرکلامی سود می جویند. هرچند شاعران و نویسندگان برای بیان زیبایی شناختی از زبان ادبی بهره می برند از ارتباط های غیرکلامی غافل نیستند. ارتباط های غیرکلامی تمامی محرک های غیرکلامی در یک محیط ارتباطی است که هم به وسیله منبع و هم استفاده آن از محیط به وجود می آید و دارای ارزش های پیامی بالقوه برای فرستنده و گیرنده است. این ارتباط شامل تمامی حرکات بدنی، مشخصه های ظاهری، خصوصیات صدا و نوع استفاده از فضا و فاصله است و اغلب از طریق بدن و به طور ناآگاهانه صورت می گیرد که وسیله مطمئنی برای انتقال پیام از شخصی به شخص دیگر نیست؛ امّا واضح تر از زبان شفاهی است. در این مقاله کوشیده شد تا مصداق های ارتباط های غیرکلامی که شامل ظاهر فیزیکی، اشاره و حرکت، چهره و رفتار چشمی، فضا و بوم پایی (قلمرو جویی)، بساوایی، محیط و طبیعت اطراف و زمان می شود در داستان حسنک وزیر کاویده و به نقش آن در موثر شدن زبان بیهقی اشاره شود. دستاورد پژوهش ناظر بر این است پیام غیرکلامی «رفتار آوایی» برای بیان احساسات و هیجانات شخص عامل از جمله اعتراض، ناراحتی، تواضع و فروتنی، عدم برقراری ارتباط، تمسخر، عدم علاقه و... ، بالاترین بسامد و پیام غیرکلامی «بساوایی» به دلیل توصیف شخصیت های درباری ای که معمولاً از این پیام غیرکلامی بندرت استفاده می کنند جز در موارد خشونت و درگیری، کم ترین بسامد را داشته است؛ با این که موارد هشت گانه ارتباط های غیرکلامی در منابع مربوط به حوزه آمده است، به نظر می رسد که توصیف ها و فضا سازی های بیهقی در روایی کردن متن نیز نوعی از ارتباطات غیرکلامی به شمار آید که در این منابع به آن اشاره نشده است.