چندزبانی و چندصدایی، ویژگی‌های پسامدرنیسم در رمان «شب ممکن»

فضای ادبیات داستانی ایران در دو دهۀ اخیر، به‌شدت از جریانات و مکاتب ادبی جهان، از جمله پسا‌مدرنیسم تاثیر پذیرفته است. «شب ممکن» دومین رمان محمدحسن شهسواری است که می توان مولفه های پسامدرنیسم را در آن یافت. از ویژگی‌های این اثر، نقض بسیاری از رویدادها و حوادث فصول پیشین، با تغییر راوی است. در این مقاله نویسندگان به شیوۀ توصیفی تحلیلی، تلاش می کنند تا پسا‌مدرن بودن رمان را اثباث ‌کنند. بنابراین وجود مولفه‌هایی چون «فراداستان»، «عدم‌قطعیت»، «فرجام‌های چندگانه»، «اتصال کوتاه» ، «چندصدایی» و «بینامتنیت» در رمان بحث می‌شود. از جمله روابط بینامتنی می‌توان به ابیاتی از حافظ، سعدی، فردوسی اشاره کرد. اما مهم‌ترین رابطۀ بینامتنی در اثر، اشاره به بخش‌‌هایی از داستان بازی اتواستاپ برگرفته از رمان «عشق‌های خنده‌دار» میلان کوندرا است که شهسواری در بخش‌های مختلفی از «شب ممکن» عامدانه از آن بهره گرفته است.