ریشه‌شناسی تبارشناختی و کاربرد آن در زبان فارسی

تبارشناسی به مفهوم امروزی آن، زاده اندیشه‌ورزی‌های فریدریش نیچه و میشل فوکو است. نیچه با جداسازی تبارهای اخلاقی کوشید وجود این تبارها را به رفتارهای طبقات اجتماعی منتسب کند. فوکو ضمن پیگیری کار نیچه، مفهوم تبارشناسی را بر پایه شناخت نقاط انفصال و گسستگی درون تبارها با سیر وارونه از امروز به گذشته بنا نهاد. هرچند نیچه در این‌باره از فقه‌اللغه متاثر بود، هنوز ریشه‌شناسی تبارشناختی پدید نیامده است. مقاله حاضر به معرفی این روش ریشه‌شناسی اختصاص دارد. مسئله پژوهش در این مقاله چیستی مبانی نظری و عملی چنین روشی است. رویکرد پژوهش، طبق الگوی فوکویی تبارشناسی، مبتنی بر شناخت نقاط انشعاب در تبارهای واژگانی امروزی انتخاب شده است. ضمن بیان مبانی نظری ریشه‌شناسی تبارشناختی، ارزش برابر زبان‌های خویشاوند و ارزش درونی آن‎ها و همچنین ضمن بیان مبانی عملی این روش، چگونگی شناسایی تبارهای واژگانی و جداسازی خاندان‌ها و خانواده‌های درون آن‌ها موردبحث قرار گرفته‌ است. سرانجام برای نمونه ریشه‌شناسی تبار واژگانی آتش را عرضه کرده‌ایم. این تبار واژگانی،دست‌کم هفت خاندان و هر خاندان،یک تا چند خانواده دارد که ارتباط بیشتر آن‌ها تاکنون چندان شناخته نبوده است.