بررسی نقش شگردهای کنایه‌محور در تصویرسازی براعت استهلال‌های نفثه‌المصدور

تصرّف هنرمند در زبان سبب خلق تصویر می‌شود؛ این دگرگونی به‌وسیله به‌کارگیری عناصری شکل می‌گیرد که در مجرای زبان موجود و از قابلیّت‌های ذاتی آن است. هنرور با کشف و بهره‌گیری از این ابزار، در هنجار طبیعی زبان دست برده، به‌واسطۀ همین دست‌کاری، دست به آفرینش تصویر می‌زند. از این منظر، کتاب نفثه‌المصدور مشحون از تصویرسازی‌های بدیع و جذّاب است. از سوی دیگر، چگونگیِ آغاز سخن و پرداخت آن در تاثیرگذاری اثر بر خواننده، نقش بسزا و تعیین‌کننده‌ای دارد و نویسنده‌ توانا با نگاشتن سرآغاز و مطلعی مناسب، ضمن اینکه می‌تواند میزان جذب و تاثیر کتابش را دوچندان کند، خواننده را نیز در جریان جوّ کلّی و فحوای اثر قرار می‌دهد. یکی از تکنیک‌های ظریف و اثرگذار در این زمینه، به‌کار‌گیری صناعت بدیعیِ «براعت استهلال» است. در کتاب نفثه‌المصدور، نویسنده دو بار از این صناعت بهره می‌گیرد: نخست در مقدمه‌ کتاب که دو واژه‌ «شمشیر» و «قلم» در کنار مسائلی چون غصه و هجران یاران، جسم انسان‌های کشته‌شده  ... در بیشتر تصویرسازی‌های نویسنده دیده می‌شود؛ دوّمین «براعت استهلال» تقریباً در میانه کتاب دیده می‌شود و درآن تصویرسازی‌های نویسنده پی‌درپی و به‌وسیله‌ پدیده‌هایی مختلف (چون آسمان، زمین، شفق، صبح، کوه و دریا) صورت می‌گیرد. یکی از انواع ابزارهای تصویرآفرین که نسوی در سرآغاز سخن خود با به‌کارگیری آن می‌کوشد تصوّرهای ذهنی خود را به تصویر مبدّل کند، صنایع «کنایه‌محور» است. این جستار می‌کوشد ضمن تعریف صناعات کنایه‌محور، به تشریح دو گونه‌ آن، یعنی صناعت «استعاره‌ ایهامی کنایه» و «استعارۀ کنایه» بپردازد که در آفرینش تصویرهای بدیع در درآمد (براعت استهلال)های نفثه‌المصدور نقشی اساسی دارند.