تشبیه مهم‎ترین عنصر خیال و تصویرآفرینی در شعر رودکی

تشبیه یکی از گسترده‌ترین مباحث علم بیان است که همزمان با خلقت بشر در گفتار انسان اولیه پدید آمده است. اگر بپنداریم که استفاده از علوم بلاغی و ادبی مختص قوم و ملتی خاص و منحصر به دوره‌هایی از پیشرفت علوم ادبی بوده است، دچار خطا شده‌ایم. انسان‌های اولیه برای بیان ذهنیات خویش و مفاهیم پیچیده و مبهم به تعبیرات مختلف و استفادۀ وسیع از قوّۀ تخیل نیاز داشتند. در این رویکرد استفاده از تشبیه هر چند به صورت ساده و ابتدایی برای آنان اهمیت ویژه‌ای داشته است. کاربرد و بسامد آرایه‌های ادبی تحت تاثیر شرایط مختلف در بین شاعران و نویسندگان تغییر می‎کند. رودکی پدر شعر فارسی و یکی از بزرگ‌ترین شاعران عصر سامانی است که در سده‌های آغازین ادب پارسی دری خدمت بزرگی به زبان و ادبیات فارسی کرده و به مدد نبوغ خویش صور خیال بدیع و شگفت‎انگیزی را در شعر به کار برده است. سوال پژوهش این است که رودکی با چه هدف و تا چه حدّی انواع تشبیه را به کار برده است؟ در این مقاله به بحث و بررسی انواع تشبیه و یافتن شاهد مثال در دیوان اشعار رودکی پرداخته شده و سعی بر آن بوده است که با توجه به بسامد بالای تشبیه در اشعار رودکی انواع تشبیه در اشعار او استخراج شده و برخی از این تصویر‌های شعری نقد و بررسی شود. برای رسیدن به این هدف، برخی از تصاویر و تشبیهات رودکی با تشبیهات سایر شاعران در دوره‌های بعد مقایسه شده است.

The Most Important Element of Imagination and Creating Mental Imagery in the Poetry of Rudaki

Simile is one of the most widely discussed topics in eloquence, the emergence of which in early human speech has coincided with the creation of the man. To express complicated and vague concepts, early humans needed different figures of speech as well as a strong imagination. The use of simile has played an important role in achieving this aim. It is wrong to assume that the use of rhetorical devices has been specific to a certain ethnicity or era.   The use of figures of speech varies among poets and authors under different circumstances. Rudaki is the father of Persian poetry and one of the greatest poets in Samani epoch, who has done a great service to Dari Persian in the early centuries of Persian literature and with the aid of his genius used exquisite imagery in his poetry. The question in this research is that for what purpose Rudaki used simile and to what extent he has used different kinds of simile? This article reviews different kinds of simile and attempts to extract and review different kinds of simile in Rudaki’s poetry. To reach this goal, in some instances the similes used by Rudaki are compared with those used by poets of following eras.