خاستگاه و براهین عدالت در دیدگاه رالز و علامه طباطبائی ره

از اندیشمندان و فیلسوفان معاصر، جان رالرز در میان غربیان و علامه طباطبائی در میان مسلمانان مهم‌ترین نظریه‌عدالت سال‌های اخیر را وضع و تبیین کرده‌اند. جان رالز در نظریه‌عدالت خود، موسوم به «عدالت به ‌مثابه ‌انصاف» که مبتنی بر اصول مکتب لیبرالیسم و رویکرد قراردادگرایی صورت‌بندی شده است از «وضع نخستین» آغاز می‌کند و دو اصل عدالت خود، یعنی «آزادی» و «تمایز» را به‌نحوی وضع می‌کند که هر فردی از افراد جامعه، دارای حقی مساوی نسبت‌به گسترده‌ترین مجموعه‌کامل از آزادی‌های اساسی باشد و درعین‌حال نابرابری و تفاوت انسان‌ها در برخورداری آنان از خیرات یادشده را در موقعیت‌های خاص موجه می‌سازد و در این مسیر از شش برهان مختلف، از جمله «قرارداد اجتماعی»، «عقلانیت» و «اجماع هم‌پوشانی»، برای نظریه‌خود بهره می‌جوید. علامه طباطبائی ره نیز به‌مثابه‌فیلسوفی مسلمان و مفسری حاذق، با تاسیس نظریه‌ادراکات اعتباری، ارزش عدالت را پس از تشکیل جامعه‌انسانی در حوزه‌حسن و قبحِ افعال تبیین می‌کند و ادارکات اعتباری را مفاهیمی وهمی، اما دارای آثار واقعی می‌داند که از اصل سودجویی و خوی استخدام‌گری انسان نشئت گرفته است. این تحقیق به شرح این مسئله پرداخته که خوی «حب ذات» چگونه انسان را به دوست داشتن خویشتن و از آنجا به دوست داشتن دیگر انسان‌ها به عنوان همنوعش سوق داده است؛ تا اینکه با او انس می‌گیرد و بدو نزدیک می‌شود و بدین ترتیب اجتماع را شکل می‌دهد؛ و در بسترِ چنین اجتماعی، عملاً استفاده از همنوع یا استخدام او به‌نفع این احساس غریزی شکل می‌گیرد.