شبیه‌سازی پویایی جمعیت به‌منظور مدل‌سازی جدایی‌گزینی سکونتی با استفاده از مدل‌های عامل‌مبنا و GIS

در مقاله حاضر به‌منظور بررسی کاربرد مدل‌های عامل‌مبنا در شبیه‌سازی پدیده جدایی‌گزینی سکونتی، مدلی رستری با ترکیب gis و تکنیک‌های agent-based و برمبنای نظریه schelling ارایه شد و روی داده‌های ناحیه‌ای از تهران ارزیابی گردید. با مطالعه سوابق، دلایل و روند شکل‌گیری این پدیده در شهرهای مختلف دنیا و تهران، نوع غالب جدایی‌گزینی در تهران اجتماعی ـ اقتصادی تشخیص داده شد. در فرض اولیه، افراد جامعه به چهار گروه اجتماعی ـ اقتصادی تقسیم شدند و برای هر یک از آنها ویژگی‌ها و رفتارهایی تعیین شد. پارامترهای موثر بر جدایی‌گزینی در قالب مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، اجتماعی و محیطی با روش ahp وزن‌دهی شدند و میزان تاثیر آنها در تصمیم‌گیری‌های هر گروه تعیین گردید. نقشه‌های مربوط به هر شاخل در محیط arcgis تولید و طبق سلسله‌مراتب چینش‌ زیرمعیارها با یکدیگر تلفیق شدند. مدل پیشنهادی با برنامه‌نویسی در محیط netlogo تکمیل شد. اطلاعات مکانی در قالب نقشه‌های تولید‌شده، در محیط netlogo فراخوانی و آنالیزهای مربوط به تصمیم‌گیری‌ عامل‌ها در قالب توابع موجود در این محیط انجام شد. الگوی جدایی‌گزینی در منطقه مطالعه‌شده در بازه سال‌های 1365 تا 1385 شبیه‌سازی شد. تاثیر دو پارامتر مهم شعاع همسایگی و سطح رضایت عامل‌ها در این الگو بررسی شد و مدل با استفاده از این دو و پارامترهای دیگری چون نرخ رشد جمعیت، اندازه پیکسل‌ها، قیمت املاک، تعداد عامل‌ها، سهم هر گروه از عامل‌ها از کل جمعیت، مقادیر عدم‌تجانس گروه‌های مختلف نسبت به هم و پرستیژ محله‌ها کالیبره شد. اعتبارسنجی مدل به‌روش تعیین درصد پیکسل‌های صحیح برآورد‌شده انجام گرفت و صحتی معادل 5/62 درصد را نشان داد.