سنجش کیفیت مکان‌های شهری، با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره در GIS

مطالعه کیفیت زندگی در حال تبدیل شدن به ابزار مهمی برای ارزیابی سیاست‌های عمومی، رتبه‌بندی مکان‌ها، درک و اولویت‌بندی مسائل اجتماع، تدوین و پایش سیاست‌ها و راهبردها یا استراتژی‌های مدیریت و برنامه‌ریزی شهری است. در این مطالعه کیفیت مکان به عنوان منابع، امکانات و فرصت‌های فراهم شده به‌وسیله محیط برای تأمین نیازهای انسانی و به‌عنوان زیرمجموعه کیفیت زندگی مورد توجه قرار گرفته، و با تلفیق داده‌های سنجش از دور، سرشماری و سایر داده‌های مکانی در محیط gis به سنجش کیفیت مکان از طریق روش ارزیابی چندمعیاره در سطح نواحی شهرداری تهران پرداخته شده است. سه قلمرو اصلی ـ اجتماعی، دسترسی و فیزیکی به عنوان معیار تعیین گردید و با استفاده از تحلیل عاملی، از مجموع 49 پارامتر، مؤلفه‌های مربوط به هر قلمرو (زیرمعیارها) شناسایی شد. وزن‌های مؤلفه‌های مربوط به هر قلمرو با استفاده از تحلیل سلسله‌مراتبی استخراج گردید و شاخص نهایی هر قلمرو با ترکیب خطی وزن‌دهی‌شدة مؤلفه‌های استاندارد شدة مربوط به هر قلمرو ایجاد شد و در نهایت قلمروهای سه‌گانه «اجتماعی و دسترسی و فیزیکی» به‌منظور استخراج شاخص نهایی کیفیت مکان با یکدیگر تلفیق شدند. علاوه بر این، با استفاده از شاخص تحلیل مکانی getis-ord خوشه‌های مطلوب و نامطلوب در هر قلمرو و در شاخص نهایی کیفیت مکان مشخص گردید. نتایج نشان داد که خوشه‌های مطلوب در قلمرو اجتماعی در نواحی شمالی و مرکز به سمت شمال، در قلمرو دسترسی در نواحی مرکزی و در قلمرو فیزیکی در نواحی شمالی شهر تهران‌اند. در نهایت تحلیل مکانی شاخص نهایی کیفیت مکان نشان داد که نواحی شمالی و مرکزی به سمت شمال شهر تهران محل تمرکز نواحی مطلوب، و بخش‌های غربی، جنوب غربی و تا حدودی جنوب شهر تهران محل تمرکز نواحی نامطلوب از لحاظ کیفیت مکان هستند. همچنین نتایج تحلیل همبستگی در مورد شاخص‌های نهایی در سه قلمرو اجتماعی، دسترسی و فیزیکی بیانگر وجود رابطه مثبت معنادار بین شاخص‌ نهایی قلمرو اجتماعی با شاخص نهایی قلمرو فیزیکی و قلمرو دسترسی است.