بررسی الگوهای زمانی‌ـ‌ مکانی در داده‌های مربوط به زمین‌لرزه‌های تاریخی ایران، با استفاده از شاخص‌ها و مدل‌های آمار فضایی

کاهش آسیب‌پذیری در برابر زمین‌لرزه و برنامه‌ریزی صحیح به‌منظور مقابله با آن، نیازمند اطلاعات درست و دقیق و روزآمد یا بهنگام است. در این مقاله داده‌های مربوط به زمین‌لرزه‌های بزرگ‌تر از 5 ریشتر در ایران از سال 1950 تا 2010 مورد ارزیابی‌های آماری قرار گرفته‌اند. ابتدا وجود روند کلی بین بزرگی زمین‌لرزه‌ها در دو جهت شمالی ـ جنوبی و شرقی ـ غربی بررسی گردیدند و مشخص شد که روند قابل تشخیصی در بزرگی زمین‌لرزه‌ها وجود ندارد. به‌منظور بررسی وجود خود‌همبستگی مکانی بین زمین‌لرزه‌ها، شاخص‌های میانگین فاصله تا نزدیک‌ترین همسایه و k(d) ـ که هر دو فاصله‌مبنا هستند ـ مورد استفاده قرار گرفته و نشان داده شده است که زمین‌لرزه‌ها به شدت از الگوی خوشه‌ای تبعیت می‌کنند. اما شاخص‌های واریوگرام، general g و global moran’s i نشان دادند که بزرگی زلزله‌ها خودهمبسته نیستند. برای اطمینان از فقدان خودهمبستگی بین بزرگی زمین‌لرزه‌ها با توجه به تعداد زیاد آنها، منطقه مورد مطالعه به شبکه‌های یک کیلومتری تقسیم‌بندی شد و مقادیر ماکزیمم و میانگین بزرگی زلزله‌ها نیز در هر شبکه تعیین گردیدند. سپس وجود خودهمبستگی بین هر یک از خصوصیات پیکسل‌ها با استفاده از واریوگرام بررسی شد. در مرحله بعد، به‌منظور بررسی رفتار زمانی زمین‌لرزه‌ها، نمودار فراوانی تجمعی آنها براساس زمان و نمودار بزرگ‌ترین زمین‌لرزه در هر سال رسم شدند. بررسی این نمودارها مشخص ساخت که زمین‌لرزه‌های بزرگ همیشه وجود داشته‌اند. در نهایت نمودار فراوانی تجمعی زمین‌لرزه‌ها براساس فاصله از گسل نشان داد که 90 درصد زمین‌لرزه‌های تاریخی ایران در فاصله کمتر از 40 کیلومتری گسل‌ها رخ داده‌اند. نتایج این تحقیق می‌تواند برای بررسی و کشف مناطق لرزه‌خیز و پهنه‌بندی لرزه‌ای، بررسی روند زمین‌لرزه‌ها و پیش‌بینی رخدادهای بعدی مورد استفاده قرار گیرد.