تجزیه و تحلیل عامل‌های موثر بر عملکرد دانه و گزینش ژنوتیپ‌های برتر

به منظور مطالعه تجزیه و تحلیل چند متغیره و تجزیه به عامل‌ها برای دستیابی ارتباط برخی از صفات کمی با عملکرد دانه و انتخاب ژنوتیپ‌های برتر، بیست لاین سورگوم دانه‌ای حاصل از طرح‌های کراسینگ بلوک به همراه شاهد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی بلوچستان در سال زراعی 90-1389 مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژتوتیپ‌ها برای میانگین مربعات اکثر صفات به جز روز تا جوانه‌زنی و تعداد برگ تفاوت معنی‌داری وجود داشت. رگرسیون چند متغیره خطی نشان داد که در محیط مساعد (عدم وجود تنش شدید خشکی و دما) اثر مستقیم وزن هزار دانه و طول خوشه برعملکرد دانه مثبت بود (به ترتیب 156/0 و 877/0). بنابراین وزن هزار دانه و طول خوشه مهمترین جز عملکرد دانه در سورگوم محسوب شده و افزایش عملکرد دانه از طریق گزینش برای آن امکان پذیر است. بر اساس نتایج تجزیه کلاستر، ژنوتیپ ها به دو گروه دسته‌بندی شدند. با انجام تجزیه به عامل‌ها از طریق استخراج ریشه‌های راکد، چهار عامل در مجموع 56/83 درصد تغییرات داده ها را توجیه کردند. نتایج حاصل از بررسی ضرایب عاملی، اهمیت صفات وزن هزار دانه، طول خوشه و صفات مربوط به خصوصیات رویشی (روز تا گلدهی، تعداد برگ و روز تا جوانه‌زنی) در گزینش ژنوتیپ‌ها را نشان داد. در مجموع از این آزمایش ژنوتیپ‌های kgs1، kgs4، kgs6، kgs8، kgs12، kgs13 و kgs17 با توجه به عملکرد دانه بالاتر از شاهد و همچنین برتری نسبی در طول خوشه و وزن هزار دانه، به عنوان ارقام برتر برای انجام آزمایشات تکمیلی پایداری انتخاب شدند.واژگان کلیدی: تجزیه به عامل ها، تجزیه تحلیل چند متغیره، سورگوم دانه‌ای، عملکرد دانه