اثر تلقیح دوگانه برادی‌ریزوبیوم و گونه‌های میکوریزا بر ویژگی‌های فیزیولوژیک و عملکرد دانه سویا (glycine max l.) تحت تنش خشکی

خشکسالی در حال تبدیل شدن به یک تهدید بزرگ برای تولید محصولات زراعی در جهان است. حبوبات به تنش خشکی حساس بوده و آثار منفی آن در عملکرد، پروتئین و روغن دانه نمایان می‌شود. به همین منظور مطالعه مزرعه‌ایی دوساله (1400-1399)، به صورت کرت‌های خرد شده با سه تکرار در دشت مغان، اردبیل، انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح (60، 100 و 140 میلی‌متر تبخیر از تشتک کلاس a) به عنوان عامل اصلی و عامل فرعی شامل تلقیح تلفیقی باکتری همزیست سویا و گونه‌های قارچ میکوریزا در هشت سطح (bradyrhizobium japonicum، funneliformis mosseae، rhizophagus irregularis، glomus fasciculatum، b. japonicum + f. mosseae، b. japonicum + r. irregularis، و b. japonicum + g. fasciculatum به همراه یک شاهد)، می‌باشد. نتایج نشان داد که افزایش شدت تنش خشکی در هر دو سال وزن خشک بوته، تعداد غلاف، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه و روغن را در همه تیمارها کاهش داد اما این کاهش در برخی از تیمارها، به‌ویژه در تیمارهای تلقیح دوگانه b. japonicum + r. irregularis و b. japonicum + g. fasciculatum کمتر بود، اما برعکس، در همه تیمارها افزایش غلظت کلروفیل a، پرولین، مالون‌دی‌آلدئید و فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز تحت تنش خشکی (100 و 140 میلی‌متر) در مقایسه با شرایط آبیاری نرمال مشاهده شد. در این تحقیق غلظت آهن و فسفر دانه تحت تاثیر برهمکنش تنش خشکی و میکروارگانیسم‌ها قرار نگرفت و نیز بیشترین مقدار فسفر دانه در سطح 100 میلی‌متر، مشاهده شد. در بین تیمارها نیز، تیمارهای تلقیح دوگانه b. japonicum + r. irregularis و b. japonicum + g. fasciculatum نسبت به دیگر تیمارها، بر بهبود تحمل گیاه سویا به خشکی، اثر بیشتری داشتند. بر اساس نتایج به دست آمده می‌توان تلقیح توام گیاه سویا با باکتری ریزوبیومی و گونه r. irregularis میکوریزا، را برای بهبود تحمل گیاه در برابر تنش خشکی و افزایش عملکرد دانه و روغن، پیشنهاد داد.

the effect of co-inoculation of bradyrhizobium and mycorrhizal species on physiological traits and grain yield of soybean (glycine max l.) under drought stress

drought is becoming a major threat to crop production in the world. legumes are sensitive to drought stress and its negative effects can be seen in yield, protein and seed oil. for this purpose, a two-year field study (2020-2021) was conducted in the form of split plots with three replications in moghan plain, ardabil. the experimental factors included drought stress at three levels (60, 100 and 140 mm of evaporation from the class a pan) as the main factor and the secondary factor including the combined inoculation of soybean symbiotic bacteria and mycorrhizal fungi species at eight levels (bradyrhizobium japonicum, funneliformis mosseae, rhizophagus irregularis), glomus fasciculatum, b. japonicum + f. mosseae, b. japonicum + r. irregularis, and b. japonicum + g. fasciculatum along with a control treatment). the results showed that increasing the severity of drought stress in both years decreased plant dry weight, number of pods, number of seeds per plant, biological yield and seed and oil yield in all treatments, but this decrease in some treatments, especially in co-inoculation treatments of b. japonicum + r. irregularis and b. japonicum + g. fasciculatum was less. in all treatments the concentration of chlorophyll a, proline, malondialdehyde (mda) and superoxide dismutase (sod) enzyme activity increased under drought stress (100 and 140 mm) in comparison with normal irrigation conditions (i60), it was observed. of course, the concentration of iron (fe) and phosphorus (p) in the seed wasn't affected by the interaction of drought stress and microorganisms, and the highest amount of p in the seed was observed at the level of 140mm. among the treatments, the co-inoculation treatments of b. japonicum + r. irregularis and b. japonicum + g. fasciculatum had a greater effect on improving soybean tolerance to drought than other treatments. based on the obtained results, it is possible to suggest the inoculation of soybean seeds with b. japonicum bacteria and r. irregularis mycorrhizal species to improve the tolerance of the plant against drought stress and increase the yield of seeds and oil.