اثر محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک و پرولین بر رشد و میزان اسانس گیاه دارویی زرین‌گیاه (dracocephalum kotschyi boiss.) تحت شرایط کم‌آبیاری

در شرایط خشک سالی چند دهه اخیر، استفاده از روش های علمی و جدید برای افزایش رشد و میزان موثره گیاهان دارویی و معطر امری ضروری است. این پژوهش، به منظور بررسی اثر محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک و پرولین بر ویژگی‌های مورفو-فیزیولوژیکی و میزان اسانس گیاه دارویی و معطر زرین گیاه (dracocephalum kotschyi boiss.) از تیره نعناعیان، در شرایط مختلف رطوبتی خاک در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری در دو سال زراعی (98-99 و 98-97) اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل عامل آبیاری در دو سطح آبیاری مطلوب یا شاهد (بدون تنش یا آبیاری در 30 درصد تخلیه رطوبتی از ظرفیت زراعی f.c.) و کم آبیاری (آبیاری پس از 50 درصد تخلیه رطوبتی از f.c.) و عامل محلول‌پاشی برگی در سه سطح شاهد (محلول پاشی حلال یا آب) و محلول پاشی اسید سالیسیلیک و پرولین با غلظت های 1 میلی مولار در نظر گرفته شد. نمونه های اسانس از اندام هوایی در اوایل گل دهی به روش تقطیر با آب استخراج شدند. مطابق نتایج، بیشترین میزان کلروفیل های a، b و کل (به ترتیب 0.96، 0.45 و 1.39 میلی گرم در گرم) در تیمار کم آبی مشاهده شد. همچنین، اعمال تیمار کم آبی باعث افزایش 70 درصدی مقدار پرولین نسبت به شاهد شد؛ در حالی که تاثیر معنی‌داری بر صفات مورفولوژیکی ارتفاع گیاه، قطر ساقه و وزن خشک گیاه نشان نداد. محلول پاشی اسیدسالیسیلیک به عنوان یک عامل دفاعی در برابر تنش کم آبی سبب کاهش اثرات منفی تنش بر میزان اسانس، پرولین و کلروفیل های a، b و کل شد. بیشترین و کمترین میزان اسانس به ترتیب در محلول پاشی پرولین (1.12 میلی لیتر در 100 گرم وزن خشک) و شاهد (0.84 میلی لیتر در 100 گرم وزن خشک) به دست آمد. در نهایت، استفاده از اسید سالیسیلیک در شرایط کمبود رطوبت برای کاهش اثرات منفی تنش و افزایش میزان اسانس زرین گیاه توصیه می‌شود.

effects of foliar application of salicylic acid and proline on the growth traits and the essential oil content of dracocephalum kotschyi boiss. under water deficit conditions

in the drought conditions of the last few decades, the use of novel scientific methods to increase the growth and production of effective substances of the medicinal and aromatic plants has been essential. this study was done to investigate the effect of foliar application of salicylic acid and proline on the growth traits and essential oil content of dracocephalum kotschyi boiss. (lamiaceae family) under water deficit conditions at the research farm of the research center of agricultural and natural resources of chaharmahal va bakhtiari province, iran during the two crop years of 2017-2019. the experiment was performed as a factorial in a crbd with three replications. experimental factors included irrigation treatment at two levels of normal irrigation (non-stress, irrigation after draining 30% of f.c.) and deficit irrigation regime (irrigation after draining 50% of f.c.), and three levels of foliar application (control, salicylic acid 1 mm, and proline 1 mm). the essential oil from the aerial parts of the herb at early flowering stage was extracted by water distillation. according to the results, the highest content of chlorophyll a, b, and total (0.96, 0.45, and 1.39 mg/g, respectively) were observed in water deficit irrigation treatment. also, application of water deficit stress increased the proline content by 70% compared to the control while it did not show a significant effect on the morphological traits of plant height, stem diameter, and plant dry weight. salicylic acid as a defense factor reduced the negative effects of deficit irrigation conditions on the essential oil, proline, and chlorophylls a, b, and total contents. the highest and lowest contents of essential oils were obtained in foliar-application of proline (1.12 ml/100 g dry matter) and control (0.84 ml/100 g dry matter), respectively. in conclusion, the foliar-spraying of salicylic acid in conditions of deficit irrigation is recommended to reduce the negative effects of stress and increase the content of d. kotschyi essential oil.