اثر تناوب گیاهان پیش‌کاشت و مصرف نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی برنج (Oryza Sativa)

بهره‌برداری مستمر و عدم اجرای تناوب زراعی باعث کاهش ماده آلی خاک می‌شود. کاشت مداوم برنج به‌دلیل عملیات غرقابی و گل‌خرابی اثر منفی بر خصوصیات مختلف خاک دارد. لذا، پیش‌کاشت گیاهان از خانواده لگوم و براسیکا در تناوب با برنج منجر به افزایش فعالیت‌های ریزجانداران شده و فرآیند معدنی شدن نیتروژن می‌شود. بنابراین، این پژوهش با هدف بررسی اثر بقایای گیاهان پیش‌کاشت از خانواده براسیکا و لگوم بر عملکرد کمی و کیفی برنج در تناوب زراعی دو ساله بود. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در شهرستان ساری طی سال‌های 1395 و 1396 اجرا شد. شش سطح تناوب گیاهان پیش‌کاشت شامل آیش (شاهد)، باقلا، شبدر برسیم، پرکو، بوکو و ترکیب شبدر برسیم + رامتیل + فاسیلیا به‌عنوان عامل اصلی و چهار سطح کود نیتروژن شامل عدم مصرف (شاهد)، 50 درصد کمتر از توصیه کودی، توصیه کودی و 50 درصد بیشتر از توصیه کودی به‌ترتیب 0، 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره به‌عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. گیاهان پیش‌کاشت انتخاب شده شامل دو گیاه زراعی از خانواده براسیکاسه (پرکو و بوکو) و دو گیاه زراعی رامتیل و فاسلیا که در مناطق معتدل اروپا کشت می‌شوند به همراه دو گیاه از خانواده لگومینوزه بومی منطقه (شبدر برسیم و باقلا) بودند. بر اساس نتایج بیشترین عملکرد شلتوک (5147 کیلوگرم در هکتار) برای پیش‌کاشت پرکو با مصرف نیتروژن برابر توصیه کودی حاصل شد و پیش‌کاشت بوکو و ترکیبی با مصرف نیتروژن برابر توصیه کودی در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در مجموع، با پیش‌کاشت پرکو، بوکو، ترکیبی و شبدر برسیم بالاترین مقدار عملکرد مربوط به مصرف نیتروژن برابر کودی به‌دست آمد. ولی، در پیش‌کاشت باقلا و آیش بالاترین عملکرد شلتوک با مصرف نیتروژن بالاتر از توصیه کودی حاصل شد. بیشترین عملکرد پروتئین دانه به پیش‌کاشت پرکو و بوکو تعلق گرفت.

effect of pre-sowing crop rotation and nitrogen consumption on quantities and qualities yield of rice (oryza sativa)

regular rice transplanting due to flooding, puddling and leveling has a negative impact on the soil structure, chemical properties and soil microbial activity. therefore, the study was conducted on the effect of residues of pre-sowing some plants on quantitative and qualitative yield of rice in crop rotation. the experiment was conducted as split plots based on a randomized complete blocks design with four replications in sari region during 2016 and 2017. six crop rotation levels including fallow (control), faba bean, clover, perko, buko, and clover + ramtil + phaselia were used as main plots and four levels of nitrogen fertilizer including no consumption (control), 50% less than recommendation amount, recommendation amount based on soil test and 50% more than recommendation amount were 0, 50, 100 and 150 kg/ha of urea source as a sub plots, respectively according to the findings, the highest paddy yield (5147 kg/ha) was obtained for perko pre-sowing with 100 kg urea consumption per hectare, and pre-sowing of buko and multiple of clover + ramtil + phaselia was ranked next with 100 kg urea consumption per hectare. totally, the highest paddy yield was achieved with pre-sowing of perko, buko, multiple of clover + ramtil + phaselia and clover and nitrogen consumption equals 100 kg urea per hectare. but, in pre-sowing of faba beans and fallow, the highest paddy yield was obtained with nitrogen consumption higher than recommendation amount (150 kg/ha). the highest protein yield was attributed to perko and buko pre-sowing. moreover, the highest conversion efficiency, amylose content and gel consistency were obtained with perko pre-sowing, and these parameters got ranked next with pre-sowing of buko, clover + ramtil + phaselia, clover and faba bean, respectively.