انگیزه‌ها و شیوه‌های دشوارسازی در سروده‌های علی معلم دامغانی

دشوارسازی (difficult making) یکی از هنرسازه‌‏ها (device) یا شگردهای رایج در ادبیات است که در شعر علی معلم دامغانی بسیار برجسته شده و در جایگاه وجه غالب نشسته است؛ یعنی عنصر تعیین‌کننده‌ای که بر عمدۀ مسائل زبانی، بلاغی و محتوایی شعر او سایه انداخته است.در شعر انقلاب، معلم از برترین مصادیق دشوار‌گویی است که شعرش در عین دشواری، با اقبال و شهرت نسبی مواجه شده است. این امر باعث شده که شعر معلم بارها مورد توجه محققان قرار بگیرد و از دیگر سو، شعرا رغبت یا توانایی تقلید شیوۀ او را نداشته باشند و شیوۀ او به جریان شعری تبدیل نشود.در جستار حاضر شیوه‌های دشوارسازیِ معلم در حوزۀ این علوم ادبی بررسی میشود: دستور زبان (سطح صرفی و سطح نحوی)، معانی (تغییر بافتار و ایجاز)، بیان (دورخیالی و کنایه)، بدیع معنوی (بینامتنیت: تضمین، تلمیح و اشاره).غیر از اسباب و راهکارهای دشوارسازی، انگیزه‌های دشوارزبانی نیز بررسی شده‌اند. شواهد نشان میدهند که میل به تمایز و تشخص زبانی و در پاره‌ای موارد عدم درک عمیق و درازمدت از محتوای به نظم درآمده، اصلیترین انگیزه‌های دشوارزبانی معلم باشند.