تاثیرپذیری نظام‌الدین استرآبادی از شاعران سبک خراسانی و عراقی و نوآوریهای او

مشخص کردن تاثیرپذیریها و تاثیرگذاریها از زمینه های مهم بررسی سبک شناسانۀ اثری ادبی است. در تاریخ ادبیات ایران هرقدر از عمر شعر فارسی میگذرد این موضوع اهمیّت بیشتری می یابد. حال این پرسش مطرح است که سخنوران سده نهم تا چه اندازه تحت نفوذ شعرای پیشین بودند و آیا کارشان تقلید محض از شعرای سبک عراقی و خراسانی بوده یا توانسته اند خود نیز نوآوری کرده و حتی راهگشای نسل های بعد از خود باشند؟ این مقاله سعی کرده است به بررسی سه موضوع بپردازد، نخست تاثرات نظام استرآبادی از سخنوران پیشین، سپس تلاش او برای رهایی از تقلید و سعی در نوآوری و سوم ابداعات خاصی که در شاعران پس از او موثر بوده است. نظام توانسته است در قصیده سرایی به بزرگانی چون ظهیر، انوری، خاقانی و سلمان نزدیک شود و به سیاق آنان قصیده هایی پر طمطراق بسراید. قسمت مهمی از هنرنمایی او از همین روش مجال بروز یافته است. این آگاهی از ادبیات گذشته موجب شده است که شاعر برای رهایی از مقلّدبودن، دست به نوآوری زند و با وجود اینکه زمینه شعرش همان مدحگویی است، در دام تقلید صرف گرفتار نشده و هنرنمایی های شاعرانه اش موجب شده که در دیوانش تصاویر بدیعی بسیار زیبایی مشاهده کنیم، آن هم از مضامینی که قرنها شاعران پیشین آنها را در کوره طبع خویش پروده بودند. در لایه ای دیگر از مطالعه دیوان نظام نوآوری های خاصی را می بینیم که شاعران بعد از او را متاثر کرده است. استفاده از «اسلوب معادله» یکی از این نوآوریها است که تاثیر آن بر شاعران سبک هندی به خوبی مشهود است.