ردیابی واژه های گویشیِ نوار مرزی شرق ایران در منتخبی از متون کهنِ منثور و منظوم ادب فارسی

زبان فارسی در گستره جغرافیایی خود گویشوران قابلی دارد که البته با تفاوتهای گویشی چندی در داخل و خارج ازسرحدات ایران کاربرد دارد. همجواری دو کشور ایران و افغانستان در خلال قرون متمادی، داد و ستد فرهنگی و تجاری وسیعی را بین ساکنان این نواحی تا به امروز موجب شده است. وجود بیش از چهارصد کیلومتر مرز مشترک، تعاملات زبانی و گویشی متنوع و در خور توجهی را در حوزه های مختلف زبانی رقم زده که تاکنون کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است و نقشه گویشی که در آن، مرزهای گویشی مشخص شده باشد، ارایه نشده است. عواملی چون جنگ فرسایشی در افغانستان و از سویی کاهش فرصت های شغلی و طبعاً افزایش مهاجرت در دهه های اخیر، ضرب آهنگ تحولات گویشی و داد و ستد زبانی را در طول این نوار مرزی قوّت بخشیده است. از دیگر سو، فاصله نسبی مردم آن نواحی از عرصه های علمی و فناوری، زبان فارسی رایج در آن حدود را تا حدودی بکر نگه داشته است و هنوز واژه ها و اصلاحات پارسیِ موجود در متونِ کهن ادبیِ منثور و منظوم، در کلامشان قابل جستجو است. نگارنده در این مقاله بر آنست تا با بهره-گیری از الگوهای رده شناسیِ منطقه ای، واژه های کهن موجود در متون کلاسیک نظم و نثر فارسی را که دیگر در زبان فارسی معیار، از کاربرد افتاده اند، در گویشهای فارسی نواحی مرزی ایران و افغانستان ردیابی نمایند.