گونه های سبکی در مرثیه سرایی فارسی

مرثیه و سوگ‌سرود، بازتاب شعری و ادبی شاعران با چند و چون مرگ است؛ مرگی که نه تنها پایان زندگی نیست بلکه گویای بخش نهانی در سیر کمال انسانی است. در داستانهای منظوم پارسی شاعران کوشیده اند تا مرگ را مورد بازشناسی قراردهند و نقش انسان را در برابر آن توضیح دهند و خویشکاری او را مشخص نمایند. در ادب حماسی از آنجا که مرگ قهرمانان داستان بیشتر در میدان جنگ رخ میدهد، رنگ و نمود پهلوانی و عبرت آموز به خود میگیرد و قهرمان در برابر مرگ چاره ای جز تسلیم شدن ندارد از این رو نشان میدهد که مرگ را با آغوش باز پذیرفته است و از این جهت است که توصیفات و بلاغت در صحنه های سوگواری، در گرو سربلندی و آزادی قهرمان حماسه است و با چنین شیوه ای است که فردوسی در سوگ‌سرودهای خود، بابی تازه در مرثیه های داستانی میگشاید. در ادب منظوم بزمی مرگ چهره ای متفاوت از شکل و شمایل حماسی آن یافته است. به سخن دیگر اگرچه مفهوم و دغدغه مرگ در تمام انواع ادبی فارسی به پشتوانه های دور و دیر مشترک اشاره دارد ولی در جلوه های هنری راه و آیینهای متفاوتی پیدا کرده است. در این میان نظامی هم یکی از برجسته ترین شاعران این عرصه بوده است و مشترکات تصویری و مضمونی در سوگ‌سرودهای شاعران پس از او گویای همین توجه سبکی به نظامی بوده است. در مجموع میتوان گفت که فردوسی و نظامی، سبکی ویژه ای در مرثیه سرایی داستانی فارسی گشوده اند. مقاله حاضر تلاشی است برای نشان دادن ابعاد هنری و سبکی مراثی داستانی در شعر فارسی.