بررسی اغراض ثانویه جملات امری در غزلیات سعدی

نویسندگان کتب بلاغت و معانی در بررسی جملات امری ، امر را فرمان به انجام کار یا طلب فعلی میدانند از موضعی برتر و بالاتر که معنی حقیقی آن دستور دادن به مخاطب است و یادآور میشوند که گاهی امر ، از معنی حقیقی خود خارج میشود و گوینده برای اغراض و مقاصد دیگر چون (ارشاد ، تمنّی و آرزو ، استرحام و ... ) از فعل امر استفاده میکند .هدف پژوهش حاضر بررسی و کشف اغراض ثانویه جملات امری در غزلیات سعدی است تا نشان دهد سعدی در غزل برای کدام اغراض و اظهار کدام معانی از امر بهره گرفته است و بسامد کاربرد هر کدام از اغراض تا چه اندازه بوده است تا به توسعه این دانش در زبان فارسی بپردازد . چرا که سعدی از جمله شاعرانی است که از ظرفیت زبان بیشترین بهره را برده است و از ساختارهای ویژه گفتار برای القای ظرایف معنایی و اهداف بلاغی استفاده کرده است . نوع پژوهش بنیادی و با روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است و یافته ها بر اساس تحلیل محتوا بررسی شده است . جامعه آماری پژوهش 714 غزل و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 238 غزل است که به شیوه تصادفی منظّم انتخاب گردید . نتیجه نشان میدهد که سعدی به 32 غرض ثانویه در جملات امری توجّه داشته است و مشخّص میگردد اغراض ثانویه امر محدود به همان مواردی نیست که در کتب معانی ذکر شده است . همچنین پربسامدترین این اغراض بترتیب : تمنّی و آرزو ، ارشاد ، استرحام ، ترغیب و تشویق ، دردمندی و التماس بوده است و اظهار و بیان معانی متعدد به طور توامان در یک جمله امری توسط گوینده صورت گرفته است .