بررسی تطبیقی غزلهای ملمع جامی با غزلهای ملمع سعدی و حافظ

عبدالرّحمان جامی برترین سراینده سده نهم هجری و ملمّعاتش، که در آنها ذوق و استادی خود را در دو زبان ‌فارسی و عربی به هم آمیخته، در شمار زیباترین ملمّعات ادب فارسی است. مقاله حاضر، به اختصار هرچه تمامتر، به بررسی جنبه‌های مختلف کمّی و کیفی ملمع‌گویی جامی میپردازد: جنبه‌های کمّی چون تعداد و درصد ملمعات و گوناگونی قوافی آنها، و مسایل کیفی از قبیل ساختار، آوردن مضامینی چون نقل قول، قسم، دعا و اخوانیه، تناسب قالب و محتوا در آنها، و آرایه‌هایی که استفاده از آنها در غزلهای ملمع وی بسامد بالاتری دارد؛ یعنی اقتباس (از آیات قرآنی) و شکلهای گوناگون تشبیه و جناس. همچنین، برای آنکه بهتر بتوانیم ارزش کار جامی را در ملمعاتش و در پهنه ادب فارسی بسنجیم، بهترین شواهد هریک از موارد یادشده از ملمعات سعدی و حافظ نیز آورده میشود. بدین ترتیب آشکار خواهد گشت که ملمعات وی از جهت ساخت مصرعات عربی، ارتباط نحوی، موسیقایی و معنایی مصراعها و نیز هماهنگی مصراعهای عربی با محتوا و مقتضای کلام نوآوریهایی دارد که آنها را بر دوگانه‌سراییهای گذشتگان برتری میبخشد.