آیرونی و کارکرد آن در دستگاه فکری ناصرخسرو

این پژوهش با رویکرد سبک شناسی تکوینی، به شیوه‌ای توصیفی- تحلیلی تلاش کرده است به این دو پرسش بنیادین پاسخ دهد که سبک شخصی ناصرخسرو در پردازش به موضوعات مورد نظر و ایجاد همگونی ساختاری (بین صورت و معنا) بر کدام صنعت ادبی استوار است؟ و دُدیگر، پربسامدترین نوع آن در اشعار ناصرخسرو کدام است و چرا؟ بنا بر نتایج این تحقیق، عمده‌ترین حلقه این تناسب ساختاری(پیوند بین صورت و محتوا) و برجسته‌ترین ویژگی سبکی شعر ناصرخسرو، گزینش زبان آیرونیک و گستره کاربرد آن در سطوح عمودی و افقی اشعار است. گستره پربسامد صنعت آیرونی که میتوان آن را عنصری بلاغی و سبک ساز مبین تقابل میان ظاهر و واقعیت در کلام و بیان غیرمستقیم مفاهیم تعریف کرد و کاربست انواع مختلف آن -که به تناسب موضوع و مخاطب در سطح کلمه و کلام یافت میشود- حکایت از توانمندی کم‌نظیر ناصرخسرو در ایجاد هماهنگی میان زبان و معنا دارد. چنانکه بسامد آیرونی واژگانی یا کلامی در کنار آیرونی سقراطی در دیوان اشعارش، نمودار رویکرد هدفمند ناصرخسرو در استفاده از ظرفیتهای زبان آیرونیک برای القای عقاید و ترویج و تبیین اندیشه‌های کلامی مذهب اسماعیلیه دارد.