معرّفی و بررسی سبک‌شناسی نسخه خطّی بستان العارفین و گلستان العابدین زین العابدین شیروانی

زمینه و هدف: نسخ خطّی برجای‌مانده از زمانهای گذشته، میراث گرانبهای قومی، ملّی و شناسنامه فرهنگی ملّتهاست و میتواند اطّلاعات گسترده‌ای در باب سلوک، اندیشه، ساختار فکری و زبانی نویسندگان و شاعران گذشته بدست دهد و بر آگاهی بشر کنونی بیفزاید. نسخه خطّی بستان العارفین و گلستان العابدین اثر زین ا لعابدین شیروانی از نویسندگان قرن نهم هجری قمری در عهد تیموری است. این کتاب در یک مقدمه و سه باب، که هر باب خود شامل چندین فصل میشود، بنگارش درآمده است. روش مطالعه: این پژوهش به روش اسنادی، کتابخانه‌ای و توصیفی و با هدف معرّفی این نسخه خطّی فراهم آمده و به بررسی ساختار و برخی از ویژگیهای سبکی و محتوایی آن میپردازد. یافته ها: بررسی نسخه نشان میدهد اثر مذکور مضمون و محتوایی عرفانی و حکمی دارد و بیشتر متوجّه مثنوی مولاناست، امّا بلحاظ ساختار، بخش‌بندی، تبویب و شیوه تنظیم، شباهت در نامگذاری، همچنین تلفیق نظم و نثر و بیان مطالب در قالب حکایت، شبیه گلستان سعدی است. زین العابدین از احوال و اقوال برخی از زهّاد، عرفا و متکلّمین پیشین آگاهی داشته و در دل حکایات به برخی از گفتارهای پندآموز، زوایای زندگی و سلوک آنها اشاره کرده است. مولّف با آوردن ابیاتی که سروده خود اوست و آنها را با ذکر «لمولّفه» شاخص کرده، بر ارزش ادبی اثر افزوده است. نتیجه گیری: بستان العارفین و گلستان العابدین با عبارات سنجیده، دلنشین، و آهنگین شکل گرفته و غالب نثر کتاب ساده و روان است و ویژگیهای نثر مرسل در آن دیده میشود. در باب نخست با توجه به تنوّع فصول دهگانه، انواع سجع و تشبیه و بویژه تشبیه بلیغ، بسامد بالایی دارد، امّا در دو باب دیگر کاربرد صناعات ادبی اندکی کمرنگتر شده است.