احساس در مولفه‌های موسیقایی غزلیات شمس با نگاهی به زیبایی‌شناسی پدیدارشناختی

پیشینه و اهداف: غزل یکی از پرخواننده‌ترین گونه‌های شعر فارسی است که بیانگر تجربیات و حال وهوای گویندۀ آن است. رهیافت به احساس شاعر از رهگذر این بیانیه یکی از اهداف خوانش چنین شعری است. چگونگی آشنایی با دنیای احساسی شاعر ازطریق غزل او موضوع این پژوهش است. روش مطالعه: پژوهش پیش رو مطالعه‌ای نظری و گردآوری اطلاعات در آن، از نوع کتابخانه‌ای است. نویسنده با معرفی روش زیبایی‌شناسانۀ رومن اینگاردن به بررسی غزلهای دیوان شمس مولانا جلال‌الدین پرداخته و بررسی سه غزل را برای نمونه موردنظر قرار است. یافته‌ها: شاعر غزلیات شمس اگرچه در دنیای حقیقی با شاعر مثنوی یکی است، احساس، جهان‌بینی و سخن او در این دو اثر از دو گونۀ کاملاً متمایز است. در مثنوی، مولانا معلمی صبور است که به بیان تعالیم خود با زبانی هرچه صریحتر میپردازد، اما در غزلیات جنس سخن او از نوع دیگری است. نتیجه‌گیری: بررسی زیبایی‌شناسانۀ غزلیات شمس نشان‌دهندۀ هماهنگی میان شعر و احساس شاعر آن است. مولانا در غزلیات شمس دیگر آن واعظی نیست که برای هدایت دیگران سخت تلاش میکند تا سخن خود را -به هر فن و هنر که میداند- جذاب و همه فهم کند. درواقع مولانا تنها برای بیان جهان‌بینی و شرح احساس و تجربۀ غریب و متفاوت خود لب به سخن میگشاید و اصلاً در بند این نیست که شعرش مورد تایید یا حتی فهم دیگری قرار گیرد. شاعر این غزلیات به چنان حالی دست ‌یافته که چاره‌ای جز گفتن ندارد. مولانا عالمی را دریافته که اگرچه با کلمات قابل شرح نیست، جز همین کلمات نیز ابزاری برای بیان آن در اختیار ندارد؛ پس از کلام پنجره‌ای به دنیای خود گشوده است، تا دیگری نیز بتواند –حتی اگر در حد یک چشم ‌برهم‌ زدن هم باشد- نظری به دنیای او بیفکند.