خوانشی فلسفی از رمان «شازده احتجاب» نوشتۀ هوشنگ گلشیری با ابتنا بر رویکرد ریزوماتیک ژیل دلوز

زمینه و هدف: با ورود رویکردهای مدرنیستی به ادبیات داستانی معاصر، استفاده از صناعات روایی در روایت داستانها به عنصری برجسته و درخور توجه مبدل گشته و نویسندگان روز متناسب با هستی‌شناسی نوین خود، به بهره‌گیری از تکنیکهای روایی پیچیده روی آورده‌اند و بتدریج از روایت کلاسیک و خطی دهه‌های گذشته دوری جسته‌اند. هوشنگ گلشیری یکی از داستان‌نویسان معاصر است که در غالب آثار کوتاه و بلندش درمورد صناعات روایی، رفتاری خلاقانه و حرفه‌ایی اختیار کرده است. این پژوهش با ابتنا بر رویکرد ریزوماتیک ژیل دلوز فیلسوف فرانسوی و مولفه‌های مترتب با آن رویکرد نظیر اقتدارزدایی سوژه، صیرورت و شدن، قلمروزدایی و قلمروگذاری، به بررسی مضمونی و تکنیکی رمان «شازده احتجاب» میپردازد. روش مطالعه: این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. یافته‌ها: رمان شازده احتجاب بواسطۀ ریختار صناعی و دلالتمندش از قابلیت و ظرفیت خوانش ریزوماتیک دلوزی برخوردار است. نتیجه‌گیری: گلشیری با بهره‌گیری نوآورانه و تلفیقی از شیوۀ جریان سیال ذهن، سبک گفتار غیرمستقیم آزاد و تک‌گویی درونی، اجرای پیرنگ غیرخطی و دورانی، پرداخت کولاژوار (مولکولی) شخصیتها، ترسیم مکان داستان بصورت غیر توپولوژیکی و زمان داستان در هیئت غیرتقویمی و نهایتاً ایجاد فرم و ساختاری سیال در روایت، امکان خوانش ریزوماتیک رمان را فراهم آورده است که در تدلیل و تصدیق این مدعا، بخشها و صحنه‌های از رمان نقل و مورد تحلیل ریزومی قرار گرفت.