معرّفی نسخۀ خطی منحصربفرد «ترجمه و شرح طب‌القلوب» و سبک‌شناسی آن

زمینه و هدف: طب‌القلوب، اثر شیخ علاءالدّین نقشبندی، آخرین پیر نقشبندی کردستان و یکی از نویسندگان بنام معاصر در قرن چهاردهم هجری قمری است. رساله‌ای است که در سال 1341 ه.ق. به زبان عربی نوشته شده است و اندکی پس از نگارش، توسط شیخ فخرالدّین مظهر، ملقّب به مظهرالاسلام به فارسی ترجمه و شرح شد که مبنای مطالعه و بررسی این پژوهش میباشد. تا کنون یک نسخۀ خطی از این کتاب، معرّفی شده است. در این مقاله، تلاش گردیده است ویژگیهای سبکی مظهرالاسلام در ترجمه و شرح طب‌القلوب بلحاظ زبانی (صرفی و نحوی)، ادبی و فکری و محتوایی بررسی شود. روش مطالعه: این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با کمک منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. یافته‌ها: نثر کتاب جز در مقدّمه که به آرایه‌های ادبی آمیخته و همراه با عبارات عربی است- نثری نسبتاً ساده است که نویسنده در آن قصد هنروری ندارد؛ اما در کل کتاب چه در مقدمه و چه در متن، استفاده از واژه‌ها و عبارات و ترکیبات عربی بوفور دیده میشود. نتیجه‌گیری: نثر کتاب پخته و استوار است و از دشواری و پیچیدگی به دور، به همین دلیل و بسبب نزدیکی این اثر به زمان ما، دارای ویژگیهای خاص و ممتاز سبکی نیست و ازآنجاکه این اثر منثور، همراه با ابیاتی از شعر شاعران دیگر است، مواردی از مختصات سبکی دارد. ترکیبات و عبارات عربی در کتاب بحدّی است که عربی‌مآبی نویسنده در اولین صفحات کتاب، مبرهن است. استشهاد به آیات و احادیث، شواهد منظوم و منثور متعدد، در آن فراوان است. صنایع بدیعی نظیر جناس، مراعات‌النظیر، و اشتقاق در کتاب بوفور بچشم میخورد. پس با نگاهی جامع، میتوان از دیدگاه زبانی و ساختاری به این نسخۀ خطی نگریست. با بررسیهای انجام‌شده در دستگاههای آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی به این نتیجه میرسیم که مظهرالاسلام بیشتر درصدد بیان مضمون بوده است تا درگیر شدن در فنّ نویسندگی.