بررسی مولفه های سبکی طنز در آثار داستانی فیروزه جزایری دوما و فریبا کلهر

فریبا کلهر (1340) و فیروزه جزایری دوما (1344) دو تن از نویسندگان زن معاصر هستند که در روایت های داستانی خود از دریچۀ زبان کنایی و طنز انتقادی به روابط، امور و پدیده های زندگی پرداخته اند. زبانِ داستان های آن دو در عین سادگی و روانی با انواع سازوکارهای طنز درآمیخته است، به طوری که میتوان گفت بسیاری از این سازوکارها رفتهرفته بدل به مشخصه های سبکی آثار آنان شده است. مقالۀ حاضر در نظر دارد بر پایۀ رویکرد سبک شناسی طنز، مهمترین مکانیسمهای ایجاد طنز در آثار این دو نویسنده رابررسی نماید. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از وجوه اشتراک در سبک طنزپرداری کلهرو جزایری است. پربسامدترین شگردهای آفرینش طنز در داستانهای آن دو که تا حد مختصاتسبکی ارتقا مییابد عبارتند از: بیانِ طنزآمیز محتواها و موقعیتها در سه شکل اصلیِ درآمیختندو امر ناساز، اظهار معنایی خلاف ظاهر لفظ و کوچک نمایی و بزرگ نمایی و گنجاندنخرده روایتهایی انتقادی و اجتماعی در دلِ داستان اصلی. همچنین در حوزۀ کارکرد بیان طنزآمیز که معطوف به اصلاح فردی و انتقاد اجتماعی است، شکل بیانیِ صراحت در استهزاء در شمار مشخصه های مهم سبکی داستان های مذکور است. در سطح لایه های ناهماهنگی و ناسازگاری نیز، از بین سه حوزۀ ناسازگاری آوایی، واژگانی و موقعیتی، ناسازگاری موقعیتی بسامد بالایی دارد. عنصر مشترک و سازمان دهندۀ اصلیِ سبکی در همۀ موارد لحن ویژۀ راویان و گویندگان است.