بررسی سبک‌شناسی نسخۀ خطی منحصربفرد جوامع‌الانشای حسین هروی

جوامع الانشاء اثر حسین هروی مهمترین کتاب دیوانی باقی مانده ازعصر سلطان حسین بایقرای ثانی است. از خلال این اثر منشیانه میتوان تحولات دستگاه دیوانسالاری و مسائل مترتب بر آن را در واپسین دورۀ عصر تیموریان شناسایی کرد. این اثر آگاهی های ادبی و تاریخی ارزشمندی از اوضاع دیوانی پرآشوب اواخر عهد تیموری که در زمرۀ بارورترین ادوار فرهنگی در طول عصر تیموریان نیز به شمار میرود، پیش روی خواننده میگذارد. نسخۀ منحصربه فرد جوامع الانشاء که تک نسخۀ آن به شمارۀ 4301 در کتابخانۀ نورعثمانیۀ ترکیه نگهداری میشود ، تاکنون به زیور طبع آراسته نشده و از هویت حسین هروی (صاحب اثر) جز همین نام چیزی دیگر نمیدانیم؛ زیرا نام و نشانی از او در هیچیک از متون آن عصر دیده نمیشود. بررسی خصایص سبکی این اثر نشان میدهد مقدمۀ نامه ها سرشار از آرایه های ادبی و انواع و اقسام صنایع بیانی و بدیعی است و متن نامه ها اندکی ساده تر از آغاز نامه هاست. مهمترین ویژگیهای زبانی جوامع الانشاءوفور لغات ترکی و مغولی و عربی و اصطلاحات و عبارات و جمعهای مکسر عربی است. ادبیت نامه ها نیز مرهون استفادۀ نویسنده از انواع کنایات و سجع و موازنه و جناس و واج آرایی و تضاد و تنسیق الصفات و امثال و اشعار فارسی و عربی و تلمیحات است. در حیطۀ مختصات فکری نیز جبرباوری و مشرب صوفیانۀ صاحب اثر در تعدادی از نامه ها مشهود است.