سبک شناسی انتقادی قصّه های عامیانۀ ایرانی (ایدئولوژی نهفته در قصّه)

قصّه، فراگیرترین شکل هنری است و متنوعترین اندیشه ها هم در آن بازتاب می یابد. در این پژوهش به دلیل ویژگی خاص قصه های عامیانه که بیشتر محتوامحور هستند تا زبان محور، به روش تحلیل محتوایی از منظر سبک شناسی انتقادی به ایدئولوژی حاکم بر قصّه ها پرداخته شده، پنج ایدئولوژی بُن شاخص در افسانه ها تحلیل گردیده است. جامعه آماری این تحقیق قصّه های عامیانه ایرانی و نمونه گیری به روش تصادفی از افسانه های عامیانه انجام شده است. این پژوهش در پی نشان دادن آن است که خالقان افسانه ها چگونه به بیان اندیشه های خود پرداخته اند وخوانندگان و شنوندگان قصّه تا چه حد تحت سیطرۀ ایدئولوژی حاکم بر اسطوره ها و افسانه ها قرار گرفته، ناخودآگاه رفتارهای اجتماعیشان شکل میگیرد. نتیجه اینکه، ایدئولوژی به صورت اعتراض شخصیتهای قصّه به وضع موجود و بیان آرزوها و رویاهای آنها بازتاب می یابد. ایدئولوژی بُن های استخراج شده در این پژوهش عبارتند از: «ازدواج اوج آمال آدمی است» که تلاش قهرمانان قصّه را برای رسیدن به این کنش روایینشان میدهد؛ ایدئولوژی بُن «اینجا جای من نیست و باید به جایی بهتر رفت»، آرمان شهر قهرمان را به واسطۀ سفرکردن میسازد؛ تلاش برای حفظ مناسبات قدرت به ایدئولوژی بُن «حذف رقیب به هر قیمت» مینجامد؛ ایدئولوژی بُن «پذیرش ستم» که از بن مایه های تربیتی و اساطیری سرچشمه میگیرد و دست آخر اینکه، ایدئولوژی بُن «بخت تعیین کنندۀسرنوشت است» به پذیرش راحتتر سختیها و بی عدالتیهای دنیا کمک میکند و در واقع توجیه تنبلی فردی و تفسیر جبر زمانه میتواند باشد.