ابتکارهای مولوی در ساختن سازههای فعلی نو، در غزلیات شمس

آفرینش سازههای نوین زبانی، اصلیترین نیاز هر زبان در روند تحوّل و تکامل اجتماعی و یکی از مهمترین شگردهای آشناییزداییاز کلام است؛ لذا حوزهای مشترک در زبانشناسی ساختاری جدید و نقد ادبی فرمالیستی )شکلگرایانه( محسوب میشود. امروزه بخش عظیمی از مطالعات ادبی بهویژه شعر، در سراسر جهان، جستجوهای صورتگرایانه و ساختگرایانه است که منجر به نگرشی نوین در حوزة نقد ادبی شعر فارسی نیز گردیدهاست. شاعران فارسی زبان در قدرت ترکیبسازی و یا توجّه به آن یکسان نیستند؛ در بین شاعران قرون چهارم تا هفتم، کسانی چون فردوسی، سنایی، خاقانی و نظامی در این زمینه درخشش زیادی دارند ولی مولانا در این عرصه جایگاه ویژهای دارد. تعداد و نوع ترکیبات او در غزلیات شمس در مقایسه با سایر شاعران ترکیبساز، قابل توجّه است. در بافت غزلیات او، صدها سازة نو در قالب اشتقاقات، ترکیبات، ترکیبات وصفی و اضافی و شبه-جملهها به کار رفته که هرکدام جداگانه قابل تحلیل و بررسی است. همچنین صدها سازة جدید فعلی از قبیل: نمازیدن، دوانهکردن، طبلخوردن، چشم در عین وغین افتادن و... در غزلیات یافت میشود که بررسی و تحلیل ساختاری آنها موضوع مقالة حاضر است.