ارزیابی امنیت آبی در حوضه آبریز دریای مازندران

در دنیای کنونی ابعاد امنیت به مسائل محیط‌زیستی تسری یافته است. در ایران در میان مسایل محیط‌زیستی مسئله آب این «طلای آبی» بیش از گذشته ابعاد امنیتی پیدا کرده است و البته محدود به استان‌های خشک و نیمه‌خشک کشور نمی‌باشد. هدف از این پژوهش، ارزیابی وضعیت امنیت آب در حوضه‌ آبریز دریای مازندران به منظور کمک به سیاستگذاری در ابعاد امنیت آبی بحرانی‌تر، زیرحوضه‌های آسیب‌پذیرتر و اولویت‌بندی آن‌ها برای بهبود امنیت محیط‌زیستی در شرایط فعلی است. امنیت آبی در شش بعد منابع و مصارف آب، اجتماعی، اقتصادی، محیط‌زیستی، مخاطرات آبی و استقلال آبی تعریف و ارزیابی شده است. شاخص‌هایی در هر یک از این شش بعد جمع‌آوری شده و از تحلیل و روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه سلسله مراتبی و همچنین تحلیل شبکه‌ای به‌منظور وزن‌دهی شاخص‌های امنیت آبی استفاده شده است. نتایج حاصل از دو روش تقریبا مشابه یکدیگر بوده است، اما با توجه به پیچیدگی‌های مدل امنیت آبی و ارتباطات و وابستگی‌های متقابل معیارها، از نتایج‌ روش تحلیل شبکه‌ای برای تحلیل ارزیابی امنیت آبی استفاده شده است. نتایج مبین وضعیت ضعیف امنیت آب در حوضه آبریز دریای مازندران است. ابعاد امنیت آب ‌محیط‌زیستی و امنیت مخاطرات آبی به ترتیب کمترین و بیشترین امتیاز‌ها را در این حوضه داشته‌اند. بعد از امنیت آب ‌محیط‌زیستی بر اساس یافته‌های پژوهش، کمترین امتیازها متعلق به امنیت آب اقتصادی و استقلال آبی است.

water security assessment in caspian sea basin

in today’s world, water security is a national security isuue. in iran, among environmental issues, water as &blue gold& has gained security dimensions more than in the previous time, and of course, it is not constrained to the dry and semi-arid provinces of the country. the purpose of this study is to calculate water security status in caspian sea basin with aim of policy making and providing strategies to enhance environmental security in vulnerable regions. the six key dimensions covering water resource security, urban water security, economic water security, environmental water security, resilience to water related disasters and water resource dependency have been used to analyze water security performances. based on available information, indices for six dimensions have been gathered and two methods of ahp and anp have been applied to obtain the weight of water security indices. two methods gave almost similar scores. however, scores from anp are more reliable compared with ahp. the results show that water security in caspian sea basin is of critical concern. the dimensions of environment and water related disasters have the lowest and highest scores in iran, respectively. after environmental water security, the lowest scores were related to economic and water dependency security.