رویکردی نوین در اولویت بندی حفاظتی کلان اکوسیستم‌های خشکی کشور

توصیف و تعیین خصوصیت و جایگاه مکانی اکوسیستم‌ها در مدیریت سرزمین، حفاظت زیست‌بوم‌ها و تنوع‌زیستی، نقش به‌سزایی دارد. از طریق شناسایی و طبقه‌بندی اکوسیستم‌ها و انتشار جغرافیایی آنها می‌توان به انتخاب مناطق حفاظتی معرف اقدام نمود. همچنین، آرایش و همسایگی اکوسیستم‌ها می تواند تسهیل‌کننده الگوهای مناسب استفاده از سرزمین باشد، موضوعی که در اثربخشی نتایج آمایش سرزمین نقش دارد. در مطالعه حاضر، دو هدف شناسایی اکوسیستم‌های خشکی کلان کشور و توزیع فضایی آنها در استان‌ها در نظر گرفته شد تا اولویت استان‌ها بر اساس برخی شاخص‌های ساختاری اکوسیستمی برای انتخاب مناطق معرف حفاظتی آشکار شود. برای این منظور شاخص‌‌‌های حضور، تنوع و یکنواختی اکوسیستم‌ها همچنین شاخص تشابه جاکارد مورد استفاده قرار گرفت. شناسایی اکوسیستم‌ها براساس معیارهای زمین‌اقلیمی و پوشش‌گیاهی صورت گرفت. به این منظور از لایه‌‌‌های رقومی ارتفاع، طبقات اقلیمی دومارتن و تیپ گیاهی کشور استفاده و همپوشانی و تلفیق لایه‌ها در محیط نرم‌افزار arcgis 10.2 انجام شد. نتایج نشان داد، 21 اکوسیستم خشکی کلان در سطح کشور قابل شناسایی است که پس از تحلیل موقعیت استانی معلوم شد استان اصفهان از نظر انتخاب مناطق معرف حفاظتی در اولویت نخست قرار دارد، پس از این استان، سمنان، فارس، کرمان و گلستان در اولویت دوم و استان اردبیل در اولویت سوم قرار گرفتند. همچنین، بر اساس تشابه اکوسیستمی، 12 گروه استانی تشخیص داده شد که استان‌های هر گروه می‌توانند از الگوی انتخاب مناطق تحت حفاظت، مستقل از گروه دیگر برخوردار شوند. همچنین در فرایند برنامه‌ریزی مدیریت پایدار سرزمین، گروه‌های مستقل، از الگوی توان‌سنجی و ظرفیت‌یابی خدمات اکوسیستم مستقل برخوردار خواهند بود.

new approach for protection prioritization of national terrestrial ecosystems

description of the ecosystems’ characteristic and location plays an important role in terrestrial management, biomes and biodiversity protection. selection of representative protected areas is possible by identification and classification of ecosystems and their geographical distribution. moreover, the arrangement and adjacency of ecosystems can be useful in adopting appropriate land use patterns that is effective for land use planning results. in this study, we followed two goals including terrestrial ecosystems identification at national level and analysis of ecosystem structure indices in provinces for protected areas selection. presence, diversity, and evenness indices, also, jaccard’s similarity coefficient were used. based on land-climate and vegetation criteria, ecosystems were distinguished. for this purpose, dem, de martonne’s classification and vegetation type layers were used and overlaid in the arcgis 10.2. results showed that 21 ecosystems are distinguishable in the country and then according to provinces’ analysis, isfahan gained the first, semnan, fars, kerman, and golestan the second and ardebil the third priorities in terms of protected areas selection. also, based on similarity and dissimilarity indices, the provinces were classified into 12 groups. patterns of selection of protected areas and capability assessment of ecosystem services for each group will be considered independently.