مقایسه ارزش خدمات اکوسیستمی بوم نظام‌های مختلف کشاورزی (مطالعه موردی: شهرستان دزفول- استان خوزستان)

در پژوهش حاضر، ضمن ارزش‌گذاری خدمات اکوسیستمی در سه سیستم کشاورزی (رایج، محصول سالم، گلخانه)، خدمات اکوسیستمی آنها نیز مقایسه شد. بدین منظور ارزیابی میدانی هر خدمت اکوسیستمی و محاسبه ارزش آن بر اساس پژوهش (sandhu et al., 2008) و با استفاده از پرسشنامه‌هایی که توسط کشاورزان هر سیستم تکمیل گردید صورت گرفت. ارزش اقتصادی محاسبه ‌شده برای هر سیستم متشکل از دو ارزش بازاری و غیربازاری بود. بر این اساس خدمت تولیدی محصولات کشاورزی با استفاده از قیمت بازاری آن تعیین و برای سایر خدمات از روش‌های غیربازاری ارزش‌گذاری استفاده شد. نتایج نشان داد بیشترین ارزش خدمات اکوسیستمی متعلق به گلخانه‌ها با میانگین 621 میلیون ریال/ هکتار/ سال بود. اگرچه بیش از نیمی از این مقدار (425 میلیون ریال/ هکتار/ سال) سهم خدمات بازاری و ارزش تولیدی این واحدهای کشاورزی بود که با توجه به رویکرد تولید محور در کشاورزی صنعتی ارزش‌گذاری صورت گرفته منطقی به نظر می‌رسد. بیشترین میزان خدمات غیربازاری در سیستم تولید محصول سالم (226 میلیون ریال/ هکتار/ سال) ارزش‌گذاری شده است که از لحاظ ریالی از مقدار کل تولید (157 میلیون ریال/ هکتار/ سال) در این سیستم بیشتر است. سهم عمده‌ای از ارزش ایجاد شده به‌واسطه نقش این نوع از سیستم در ایجاد اشتغال است که بیشتر در ارزیابی‌های مقایسه‌ای بین سیستم‌های زراعی مغفول می‌ماند. همچنین این نوع سیستم از لحاظ خدمات اکوسیستمی حفاظت آب و خاک نیز دارای بیشترین ارزش فراهمی می‌باشد. به‌طورکلی نیز سیستم‌های تولید محصول سالم پس از گلخانه‌های صنعتی دارای بیشترین ارزش از لحاظ کل خدمات اکوسیستمی محاسبه ‌شده بودند. باغ‌های مرکبات نیز در هر دو سیستم تولید محصول سالم و رایج دارای بیشترین میزان خدمات اکوسیستمی غیر بازاری (به ترتیب 244 و 247 میلیون ریال/ هکتار/ سال) بودند. براساس این نتایج توسعه کشاورزی چندکارکردی با هدف بهینه‌سازی خدمات اکوسیستمی و ترکیب دو روش کشاورزی صنعتی و سالم پیشنهاد شد.

A Comparative Analysis of Ecosystem Services Valuation in Alternative Agricultural Systems (Case of Dezful County, Khuzestan Province)

This study quantified and compared the economic value of ecosystem services in three agricultural systems (conventional, healthy food production, greenhouses) in Dezful county, Khuzestan province, Iran. This quantification was based on an experimental and field method from Sandhu et al., 2008. Accordingly, the yield of agricultural products was determined through market price, and for other services, nonmarket valuation methods were used. The results showed that the greenhouses systems with an average of 621 million Rials / hectare / year had highest the economic value of ecosystem services. However, more than half of amount of reported rate (425 million Rials/ ha/ year) was the market services and provisioning value of these agricultural systems which compatible with the productiondriven approach in industrial agriculture. The highest nonmarket services are valued at the healthy production system (226 million Rials/ hectare/ year), which is greater than the total amount of production (157 million Rials/ hectare / year). The major portion of the value is gained by the role of this f system in job creation which is mostly ignored in the comparative assessments of agarin systems. This system also has the highest value for services of water and soil protection. Generally, healthy production systems obtained the second highest value after industrial greenhouses systems in terms of entire evaluated ecosystem services. Citrus gardens also have the highest nonmarket ecosystem services in both of the healthy and conventional systems (244 and 247 million Rials/ ha/ year, respectively). At the end, developing a multifunctional agriculture approach was recommended to optimize ecosystem services through policies and institutions that facilitate multifunctional agriculture be strengthened.