ارزیابی آسیب‌پذیری بوم‌شناختی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی توسعه‌یافته و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: استان کرمان)

در این مقاله آسیب‌پذیری بوم‌شناختی استان کرمان با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی توسعه‌یافته برای تعیین درجه ارجحیت معیارها و زیرمعیارها، و روش ترکیب خطی وزن‌دار در سیستم اطلاعات جغرافیایی برای ترکیب اطلاعات مکانی، مورد ارزیابی قرار گرفته است. آسیب‌پذیری بوم‌شناختی نشان‌دهنده درجه‌ای از تحمل اکوسیستم در برابر عوامل محیطی و فعالیت‌های فزاینده انسانی است. با ارزیابی این شاخص می‌توان نواحی حساس و آسیب‌پذیر در یک منطقه را شناسایی و از آن دسته از فعالیت‌های انسانی که منجر به تخریب اکوسیستم‌های طبیعی می‌شوند جلوگیری نمود. هدف تحقیق حاضر شناسایی عوامل و معیارهای تاثیر گذار در آسیب‌پذیری بوم‌شناختی، تعیین درجه اهمیت هر یک در این فرایند و در نهایت ترکیب این اطلاعات برای تعیین درجه آسیب‌پذیری نواحی مختلف در استان است. جهت انجام تحقیق ابتدا با مرور تحقیقات گذشته تعداد هفت معیار تاثیر گذار شامل طبقات ارتفاعی، میزان شیب، جهت شیب، تراکم پوشش گیاهی، عمق خاک، فرسایش‌پذیری سنگ مادر و اقلیم شناسایی شدند. همچنین عوامل تشدیدکننده آسیب‌پذیری بوم‌شناختی ازجمله تراکم منابع آبی، افت سطح آب‌های زیرزمینی، سیل‌خیزی، خطر زمین‌لرزه، خطر زمین‌لغزش و فرسایش آبی و بادی می‌باشند، در نظر گرفته شدند. سپس بر اساس اصول کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی توسعه‌یافته ماتریس مقایسات زوجی تشکیل و با مصاحبه با ده کارشناس درجه ارجحیت (وزن) معیارها و زیرمعیارهای هر معیار محاسبه شد. در نهایت با کاربرد روش ترکیب خطی وزن‌دار در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی لایه‌های اطلاعاتی بر اساس وزن معیارها و زیرمعیارها ترکیب شدند و نقشه آسیب‌پذیری بوم‌شناختی استان کرمان تهیه شد. نتایج نشان می‌دهد بخش شمال، شمال‌شرق و شرق استان کرمان از آسیب‌پذیری بسیار بالایی برخوردار می‌باشند و حدود 25.4 درصد از مساحت منطقه در درجه آسیب‌پذیر و 26.4 درصد در درجه حساس قرار گرفته‌اند و دارای شرایط شکننده و آسیب‌پذیری هستند. بنابراین، توجه ویژه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران به این مناطق در طرح‌های مدیریتی و توسعه‌ای استان کرمان بسیار ضروری است.

Evaluation of Ecological Vulnerability Using Extended Fuzzy Analytic Hierarchy Process (EFAHP) and Geographic Information System (GIS) (Case Study: of Kerman Province)

This paper explores ecological vulnerability of Kerman province using Extended Fuzzy Analytic Hierarchy Process (EFAHP) for calculating relative importance of criteria and subcriteria, and Weighted Linear Combination (WLC) method in Geographic Information System (GIS) for combining spatial information. Ecological vulnerability is the degree to which an ecosystem can tolerate changes that caused by nature or human activities. By evaluating this index sensitive and vulnerable areas are identified, therefor those humane activities that can destroy natural ecosystem in these areas must be prevented. This study has been conducted, firstly, by reviewing previous literature for identifying important criteria in evaluating ecological vulnerability, and seven criteria were identified including elevation, slope, aspect, density of vegetation, depth of soil, geology: erodibility of rocks and climate. Based on principles of EFAHP the comparison matrix of these criteria and their subcriteria were developed, then by interviewing ten experts their relative importance were calculated. The spatial layers of these criteria were prepared in GIS and their relative importance were assigned to them. These layers were combined using WLC method to develop ecological vulnerability map of Kerman province. The results demonstrating high vulnerability in north, north east and east parts of Kerman province with 25.4% and 26.4% of the area in vulnerable and sensitive degree, respectively. These areas have very vulnerable ecosystem and spatial attention needs to be taken into account toward these areas in future development plans of Kerman province by planners and policy makers.