بازتاب مسائل اجتماعی در رمان دفاع مقدس دهۀ 80 و 90 بر اساس نظریۀ لوسین گلدمن

پیدایش ساختارگرایی تکوینی به‌عنوان یکی از روش‌های انتقادی قرن بیستم را نمی‌توان از توسعه نظریه‌های ادبی در آغاز همان قرن جدا کرد. در آن زمان، نوعی تضاد میان ساختارگرایی (که بر استقلال آثار ادبی تمرکز دارد) و جامعه‌شناسی ادبیات (که بر رابطه آثار ادبی با سایر عوامل خارج از اثر ادبی، مانند نویسندگان، جامعه و زمینه تاریخی تمرکز دارد)، وجود داشت. لذا ساختارگرایی تکوینی برای ایجاد پلی میان آن‌ها پدیدار شد. ساختارگرایی تکوینی توسط لوسین گلدمن، جامعه‌شناس فرانسوی توسعه داده شد. گلدمن در ایده خود نه‌تنها نظریه را توضیح می‌دهد، بلکه روش تحلیل آثار ادبی را نیز ارائه می‌دهد. بر اساس نظریۀ لوسین گلدمن، در این مقاله به تحلیل بازتاب مسائل اجتماعی در رمان دفاع مقدس در دهۀ 80 و 90 (رمان‌های «آتش به اختیار»، با «جام‌های شوکران»، «دا»، «سوران سرد»، «من زنده‌ام» و «فصل جوانی») و جهان‌بینی نویسندگان رمان‌های حاضر پرداخته شد. پژوهش به روش کیفی و مطالعۀ کتابخانه‌ای، نگاه کل‌نگرانه و ناشی از جهان‌بینی نویسنده در ترسیم رخدادهای زمان دفاع مقدس بررسی گردید و این نتیجه حاصل شد که آثار نویسندگان ادبیات دفاع مقدس، با هر نوع نگرش، برآمده از جامعه‌ای هستند که در آن زندگی می‌کنند و آثار آن‌ها مولود و محصول اجتماع است؛ آثار ادبی دوران دفاع مقدس، ترسیم کننده تفکرات کلی جامعه است تا جهان بینی خاص نویسنده. بازنمود فرهنگ‌عامه، وجود دیدگاه‌های متفاوت نسبت به جنگ و امور فرهنگی دفاع مقدس وضعیت کل جامعه را در جنگ نشان می‌دهد. رفتار تک‌تک افراد در رمان ها انعکاسی از این کلیت جامعه است.

investigating social issues in the holy defense novel subjects

the development of literary theories at the beginning of the 20th century cannot be separated from the emergence of genetic structuralism as one of the critical methodologies of the 20th century. at the time, structuralism (which emphasizes the independence of literary works) and sociology literature (which emphasizes the relationship between literary works and factors outside the literary work, such as authors, society, and historical context) were in conflict. as a result, genetic structuralism arose to serve as a link between them. sociologist lucien goldman, from france, created genetic structuralism. in his proposal, goldman explains not only the theory but also the procedure for analyzing literary works. in this article, utilizing the theory of lucien goldman, we examine the themes of social reflection and the writers’ worldview in the holy defense novels of the 80s and 90s (atash be ekhtiar, jamhaye showkaran, da, soran sard, man zende am, and fasle javani). the mentioned novels were discussed. the holy defense novel’s events were analyzed using a qualitative method and a library study, from a holistic perspective and from the writer’s point of view. it was determined that the works of the holy defense authors, regardless of their attitude, are a product of the society in which the authors live. additionally, their products are produced by society. the literary works of the period of the holy defense represent the general thoughts of society, thereby revealing the author’s particular worldview, the representation of popular culture, the existence of differing perspectives on the war and the cultural affairs of the holy defense, and the condition of the entire society during the war. the behavior of each character in the novels reflects the entire society.