بررسی زندگی زنان و کودکان قالیباف در سفرنامه‌های دوره قاجار بر اساس رویکرد ادوارد پالمر تامپسون

در مطالعات فرش ایرانی عمدتاً توجه به جنبه های «اقتصادی» و «هنری»، غالب بوده و به تاریخ اجتماعی فرش کمتر توجه شده است. هدف مقاله حاضر، شناخت برخی ابعاد، مشخصات و جلوه‌های فرودستی زنان و کودکان در کارگاه‌های قالیبافی قاجار است. این بررسی از جنبه نظری و روش شناسی باتوجه‌به دیدگاه ادوارد پالمر تامپسون و استفاده از رویکرد نگاه از پایین به تاریخ فرش ایران صورت گرفت. محدوده بررسی، دوره قاجار و داده های مورد نیاز از سفرنامه های این دوره استخراج شد. بدین ترتیب بررسی حاضر با رویکرد کیفی و روش تاریخی انجام شد.نتایج نشان داد که قالیبافی زنان و کودکان در خانه‌های شهری، روستایی و عشایری مناطق مختلف امری رایج بود و پرداخت دستمزد به زنان و کودکان در بخش خانگی‌بافی حذف می‌شد. از جنبه سنی و جنسی، بیشتر بافندگان، زنان و یا دختران خردسال بودند. اشتغال زنان و کودکان، سهمی در تامین هزینه‌ای معیشتی خانواده داشته است. همچنین داده‌های بررسی حاضر نشان داد که بافندگان در کارگاه‌های قالیبافی به دلیل نامناسب بودن شرایط سازه و همچنین مهیا نبودن شرایط سالم و بهداشتی دچار آسیب‌های جسمانی نظیر تغییر شکل استخوان‌ها می‌شدند و ابتلا به برخی از بیماری‌ها میان بافندگان مشترک بوده است. این صدمه‌ها ناشی از ساعات کار بسیار طولانی در ازای دستمزدهای ناچیز بود که کفاف زندگی روزمره را نمی‌داد.

women and children carpet weavers in travelogues of the qajar period relying on e. p. thompson’s approach

in persian carpet studies, the attention to the 'economic' and 'artistic' aspects has been predominant and less attention has been paid to the social history of carpets. the purpose of this article is to identify some dimensions, characteristics, and inferiority of women and children in the qajar carpet weaving workshops. this study was done theoretically and methodologically according to the view of edward palmer thompson, which is »history from below«. the scope of the study is the qajar period. required data were extracted from the travelogues of this period. thus, the present study was conducted with a qualitative approach and historical method. the results showed that women and children carpet weaving was common in urban and rural homes in different areas, and wages to women and children in the home weaving sector were not paid to them. regarding age and gender, most weavers were women or young girls. the employment of women and children has contributed to the family's living expenses. the data of the present study also showed that weavers in carpet weaving workshops suffered from physical injuries such as bone deformation due to unsuitable structural conditions and also lack of health and hygienic conditions, and some diseases were common among weavers. these injuries were caused by working long hours in exchange for meager wages that were not enough for daily living.