تهی‌دست شهری و فقر تجربه‌ فیلم‌ساز ایرانی: تحلیلِ تصویر زندگیِ تهی‌دستان شهری در سینمای ایران دهه‌ 1390

پژوهش حاضر با هدف تحلیل سازوکار روایی سینمای موسوم به «اجتماعی» دهه‌ 1390 صورت‌گرفته است. بدین منظور با تمرکز بر طیفی از آثار پر مخاطب این دهه و مطالعه‌ تحلیلی ساختارهای روایی این آثار تلاش شده است تا یک دسته‌بندی از این نظامات تصویرپردازی ارائه شود. این دسته‌بندی از سطح توصیف فراتر رفته و شرایط امکان آن با تاکید بر نظمی مفهومی با محوریت مفهوم «فقر تجربه» از والتر بنیامین مورد بررسی قرار گرفته است. با مروری بر سازوکارهای روایت‌‌پردازی 19 فیلم از آثار سینمایی دهه‌ 90، هسته‌های روایی این آثار از خلال روش نشانه‌شناسی مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که چگونه این نظمِ روایی در خدمت چیزی است که آن را تماشایی کردنِ زندگیِ تهی‌دستان شهری می‌نامیم. در امتداد ژورنالیسم متمرکز بر آسیب‌های اجتماعی که از طریق تحلیل گفتمان‌ مورد بررسی قرار گرفت، فرایند تماشایی کردن با سه استراتژیِ تقدیس، حاشیه‌ای کردن و تقبیح-مجرم‌سازی با زیستِ روزمرۀ فرودستان اقتصادی مواجه می‌شود و در وهلۀ نهایی به‌صورت چیزی در خدمت میلِ جامعۀ مصرفی و جامعۀ تماشا در می‌آید. به بیان دیگر در تبیین وضعیت موجود یک دگرگونی و اعوجاج رخ می‌دهد که حاصل تلاش عامدانه‌ فیلم‌ساز برای ارائه‌ برساختی معیوب از واقعیت یا تصویری تماشایی از زیست تهی‌دستان است. ازاین‌رو خصلت‌های اجتماعی و انتقادیِ ادعاشده در آثار را ازدست‌ می‌دهد و در وهلۀ نهایی به‌نوعی کالای مصرفی صرف تبدیل می‌شود.

urban poor and the poverty of experience in iranian cinema: an investigation of the urban poor representation in iranian cinema

the present study was conducted with the aim of analyzing the narrative mechanisms of the so-called social genre` in iranian cinema. for this purpose, by focusing on a range of popular iranian movies, an attempt was made to present a categorization of these imaging systems. this classification goes beyond description and its eventuality has been investigated through a conceptual order centered on the notion of poverty of experience in walter benjamin`s works. utilizing the method of semiotics 19 iranian films between 2011 and 2021 were studied. based on the narrative cores of these films, it was depicted that this narrative order serves a conceptual purpose which we call dramatizing the life of the urban poor. in close relation to the journalism focused on social harms, which was examined through discourse analysis, the process of dramatizing demonsrates itself in three main strategies: the sanctification, marginalization and condemnation-crimination of the urban poor. this is how the iranian social genre` confronts the daily life of the urban poor in cinema and journalism and it eventuates as something that serves the desire of the consumer society. in other words, in the articulation of the existing situation, a transformation and a distortion occurs, which indicates the filmmaker's deliberate effort to represent a flawed construction of reality or a dramatized image of everyday life of the urban poor. therefore, the film loses the social and critical features that claims to reflect and in the final instance it becomes a kind of mere consumer good.