آسیب‌شناسی افسانه‌های عامیانه برای کودکانِ پیش‌دبستانی با رویکرد طرح‌واره‌های فرهنگی

افسانه‌ها به‌سبب ساختار و شیوه‌ی رواییِ دل‌انگیزشان، همواره توجه کودکان را به خود جلب کرده‌اند؛ راویانِ بزرگ‌سال نیز در طول تاریخ برای سرگرم‌کردن کودکان و آموزش مهارت‌های زندگی به آنان از ظرفیت افسانه‌ها بهره گرفته‌اند. به‌همین‌سبب افسانه‌ها و داستان‌های عامیانه همیشه در زمره‌ی منابع مهم ادبیات کودک محسوب شده‌اند. اما بررسی دقیق محتوایی این افسانه‌ها نشان می‌دهد بسامد مضامین ناهنجار و ناشایست اخلاقی، اجتماعی، انسانی و... در این متون بسیار بالاست و ازآنجاکه در سنین خردسالی، طرحواره‌های ذهنی بر اساس داده‌هایی که بزرگ‌سالان (والد) و محیط در اختیار کودک قرار می‌دهند، شکل می‌گیرد، نقل این افسانه‌ها برای کودکان، نسل‌به‌نسل، طرحواره‌های ذهنی و انگاره‌های فرهنگی ایشان را شکل می‌دهد. راویان معتبر و مقتدر این افسانه‌ها (پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ و...) نیز به تثبیت این محتواها در ذهن کودک کمک می‌کنند و «ضبط والد» او را شکل می‌دهند که این امر پایان عمر به شکل ناخودآگاه، بر تصمیم‌گیرهای او و تفسیر وی از جهان پیرامونش تاثیر جدی خواهد گذاشت. از دیگرسو، محتواهای مشترک و مشابه در متونی که در طول زمان برای کودکانِ یک جامعه فراهم شده، طرحواره‌های ذهنی مشابهی برای اعضای آن جامعه تولید می‌کند و به‌مرور انگاره‌های فرهنگی آن جامعه را شکل می‌دهد؛ بنابراین ردّپای بسیاری از کنش‌ها و منش‌های موجود در هر جامعه را می‌توان در متونی یافت که در کودکی برای اعضای آن جامعه تولید شده است. این پژوهش به روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی یکصد و هشتاد افسانه پرداخته و طرحواره‌های موجود در آن‌ها را برشمرده و بررسی کرده است.

pathology of folktales for preschool children

fairy tales have always attracted the attention of children due to their heartwarming narrative structure and style. throughout history, adult narrators have used the capacity of fairy tales to entertain children and teach them life skills. for this reason, legends and folk stories have always been considered among the important sources of children’s literature. nevertheless, a detailed analysis of the content of these legends shows that the frequency of inappropriate moral, social, human themes in these texts is very high. since mental schemas are formed at a young age based on the data that adults (parents) and the environment provide to the child, the transmission of these legends to children, from generation to generation, shapes their mental schemas and cultural ideas. the authentic and powerful narrators of these legends (parents, grandparents, etc.) also help to stabilize these contents in the child’s mind and form his “parental record” which will unconsciously affect his decisions and his interpretation of the world around him until the end of his life. on the other hand, common and similar contents in the texts that are provided to the children of a society over time produce similar mental schemas for the members of that society and gradually shape the cultural ideas of that society; therefore, the traces of many actions and attitudes in every society can be found in the texts that were produced for the members of that society in childhood. this research has investigated one hundred and eighty tales by the use of descriptive-analytical method and has counted and analyzed the schemas in them.