تطبیق الگوی کنشی، نقش مضمونی و برنامه‌ی روایی قصه های «نخودی و دیو و نارنج و ترنج» با بازنویسی های آن ها از اسدالله شعبانی

با توجه ‌به نقش قصه‌های عامه در آشکارسازی مولفه‌های هویّت ملّی و قومی، اسدالله شعبانی، قصه‌هایی چون نخودی و دیو و نارنج و ترنج را که بن‌مایه‌های آن‌ها ریشه در اساطیر دارد، برای مخاطبان کودک بازنویسی کرده است که در این پژوهش، هدف تطبیق این بازنویسی‌ها با اصل آن‌ها، براساس الگوی کنشی گریماس و بررسی خوانش اسدالله شعبانی از آن‌ها، بر مبنای نگرش استوارت هال درباره‌ی خوانش مخاطب از رمزگان متون، با رویکرد توصیفی‌تطبیقی و روش اسنادی است تا نشان داده شود نگرش‌ها و نیازهای زندگی در دوره‌ی معاصر چه تاثیری بر ایجاد تغییر در محتوای بازنویسی‌ها از قصه‌های کهن داشته است و این امر، چه اثری بر الگوی کنشی، نقش مضمونی و برنامه‌ی روایی این قصه‌ها گذاشته است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد شعبانی باتوجه‌به نگرش‌های دوران معاصر به زندگی، نیازهای زیستی و با هدف انتقال مولفه‌های هویّتی مثبت به‌زعم خود، در بازنویسی قصه‌های کهن، بخش‌هایی از آن‌ها را حذف یا تغییر داده؛ چنان‌که مساله‌ی چندهمسری، قضاوت‌کردن دیگران براساس رنگ پوست، حیوان‌آزاری و رفتار خودمحورانه را در داستان‌های بازنویسی حذف و نقش‌های مضمونی‌ای چون تیرانداز، اسب‌سوار، کشاورز و حسود را به آن‌ها اضافه کرده است. این امر سبب شده است تغییراتی در الگوی کنشی و به‌ویژه برنامه‌ی روایی قصه‌های بازنویسی ایجاد شود؛ تغییراتی که در برخی آثار به ضعف در ارتباط بین مرحله‌ی تحریک‌پذیری و مرحله‌ی فرجام در برنامه‌ی روایی قصه‌های بازنویسی منجر شده است. از منظر نظریه‌ی استوارت هال نیز خوانش شعبانی از قصه‌ها، از نوع جرح و تعدیل بوده است. او از یک سو، برخی از رمزگان گفتمان سنتی را تایید و از سوی دیگر، برخی از رمزگان گفتمان سنتی را تغییر داده است.

comparing the actantial model, thematic role and narrative plans of the tales “nokhodi and div” and “naranj and toranj” with their rewritings by asadollah sha’bani

considering the role of folk tales in revealing the components of national and ethnic identity, asadollah sha’bani has rewritten for kids the tales such as “nokhodi and div” (demon) and “naranj and toranj” whose motifs are rooted in mythology. this research aims to compare these rewritten tales with their original version based on the greimas’ actantial model and to evaluate sha’bani reading of them on the basis of stuart hall’s idea about the way the audience reads the texts codes. the study uses a descriptive-comparative approach and documentary research method to show the effect of the attitudes and life’s requirements in the contemporary era on changing the content of the rewritten ancient tales and also to show how this issue has affected the actantial model, thematic role and the narrative plan of these tales. the research also aims to show sha’bani’s reading of the cultural codes of the tales. the results of this study show that in rewriting the tales, sha’bani has deleted or changed some parts of the ancient tales according to the contemporary attitudes toward life, biological needs, and the aim to convey a (in his opinion) positive identity. therefore, he has deleted the issue of polygamy, judging others based on the color of their skin, cruelty to animals, and self-centered and lustful behavior in his rewritten stories; and on the other hand, he has added thematic roles such as the shooter, horse rider to farmer to the stories. this has caused changes in the actantial model, especially the narrative plan of the rewritten tales. these changes have led to a weak relationship between the plan of the rewritten tales. in stuart hall’s view, sha’bani’s reading of the tales is of adaptation type. on the one hand, he has confirmed some codes of the traditional discourse, and on the other hand, he has changed some of its codes based on the modern discourse.