تحلیل گفتمان روابط قدرت بین کنشگران در داستان‌های تالیف‌شده برای کودکان ایرانی به زبان فارسی با رویکردشناختی

در بیشتر موقعیت‌های ارتباطی، قدرت کنشگران بر کنش‌های زبانی تاثیر می‌‌گذارد و گفت‌وگویی را شکل می‌دهد که نشان‌دهنده‌ی فرادستی یا فرودستی طرفین گفت‌وگو است. روابط قدرت در داستان‌های کودکانه نیز مانند هر گفتمان دیگری برقرار است و چگونگی تعاملات شخصیت‌های داستانی را تعیین می‌کند. این پژوهش بر آن است تا انواع این روابط و اهداف گفتمانی آن‌ها را در متون داستانی کودکان شناسایی کند تا الگوهای ذهنی مرتبط با روابط قدرت را که در تولید این متون ایفای نقش کرده‌اند، مشخص کند. برای دستیابی به این هدف، راهبردهای زبانی متاثر از روابط قدرت بین کنشگران در چارچوب تحلیل گفتمان اجتماعی‌شناختی وندایک (2000) و نظریه‌ی الگوهای ذهنی تحلیل شده است. روش تحقیق، توصیفی‌تحلیلی و شیوه‌ی گردآوری داده‌ها به این گونه بوده که پیکره‌ای متشکل از صد داستان چاپ‌شده‌ی ناشران کتاب کودکان در گروه‌های سنی «الف»، «ب» و «ج» مطالعه شده است. از این پیکره، سی داستان به روش هدفمند انتخاب و روابط قدرت بین شخصیت‌ها تحلیل گردیده است. براساس نتایج، کلان‌ساختاری که تولید متون بر مبنای آن شکل گرفته، سلطه‌گری را همواره محکوم به شکست نشان داده است. به‌عبارت دیگر، الگوی ذهنی به‌کاررفته در تولید متون داستانی برای کودکان ایرانی به زبان فارسی از کلیشه‌ی روابط قدرت مسطح، همبستگی و برابری بین کنشگران پیروی کرده و روابط فرادست، فرودست را به حاشیه رانده است. این کلیشه، دیدگاه اجتماعی فارسی‌زبانان را به صاحبان قدرت می‌نمایاند. برنامه‌ریزان آموزشی، نویسندگان، مترجمان و ویراستاران حوزه‌ی کتاب کودک می‌توانند از نتایج این تحقیق استفاده کنند.

Discourse Analysis of power relations among actors of stories written for Iranian children in Persian from a cognitive pint of view

In most of the communication situations power of actors determines the types of social relations and impacts on their speech actions. Like any other types of discourses, power relations are also observable in children’s stories and specify the way characters interact each other. The research problem is to identify types of such relations and their dioscourse goals in children’s stories. The main objective of this study is to explore mental models corresponding to power relations playing roles in shaping these texts. To acheive this objective, linguistic strategies regarding to power relations among actors are analyzed within sociocognitive discourse analysis of Van Dijk (2000). This research is a descriptiveanalytical one and 30 stories are selected purposefully after studying a corpus of 100 Iranian Children’s stories for A,B,C age groups in Persian. Findings have demonstrated that the mental model applies to generate Iranian Children’s stories conforms the flat power relations, solidarity and equality cliché among the actors and doesn’t legitimize the superiorinferior hirearchy. This type of cliché reflects the social viewpoint of Iranian speackers to power beholders. Educational planners, authors, translators and book editors may find the results beneficial.