تبیین ابعاد و مولفه‌های الگوی مدیریت جهادی مبتنی بر رویکرد نظریه داده‌بنیاد

زمینه و هدف: علوم مدیریتی را باید به‌لحاظ محتوا و ماهیت، علومی هنجاری دانست. نسبت الگوهای غربی مدیریت با ارزش‌های بومی کشورهای دیگر، از جملة موضوعاتی است که برای مدّت زیادی ذهن اندیشمندان و مصلحان اجتماعی را به خود مشغول کرده است. در این میان کاربست برخی تجربیات مدیریتی همزمان با شکل‌گیری انقلاب اسلامی و مشاهده دستاوردهای ملموس و چشم‌گیر این تجربیات، موید وجود الگوهای بومی مدیریت در کشور بوده است. پژوهش حاضر با هدف پاسخ به این پرسش که الگوی مدیریت جهادی دارای چه ابعاد و مولفه‌هایی است؟ انجام شد. روش: این پژوهش، به‌لحاظ هدف از نوع اکتشافی و مبتنی بر روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد (مدل اشتراوس و کوربین) صورت گرفت. در این پژوهش در مجموع 23 رویداد مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نمونه‌برداری نظری شامل 13 مصاحبه با صاحب‌نظران و مدیران اجرایی، 4 مورد سبک مدیریت فرماندهان دفاع مقدّس، 3 مورد سبک مدیریت فرماندهان جهادی حزب‌الله لبنان و افغانستان و 3 مورد بررسی تجربه جهاد سازندگی و کمیته انقلاب اسلامی تا مرز کفایت نظری صورت گرفت. یافته‌ها: نتایج پژوهش مبتنی بر داده‌های بدست آمده از خبرگان و برخی داده‌های مکتوب در قالب 856 نکته کلیدی، 77 «مفهوم» و 33 «مقوله» انتزاعی، دسته‌بندی شده و هرکدام از مقولات با استناد به اظهارات مصاحبه‌شوندگان تشریح شد. نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش حاکی از شکل‌گیری الگوی مفهومی مدیریت جهادی تحت عنوان نظریه مدیریت اسلامی و برخوردار از شش بعد «شرایط علّی» (3 مقوله نظیر عمل صالح مشارکتی)، «مقوله محوری» (7 مقوله نظیر ماهیت نهادی سازمان)، «راهبردهای کنش متقابل» (12 مقوله نظیر ایستادگی به پای رهبر)، «خروجی‌ها و پیامدها» (5 مقوله نظیر تعهّد و پاسخگویی نهادی)، «شرایط زمینه‌ای» (4 مقوله نظیر حاکمیت قطعی سنن الهی)، «شرایط مداخله‌گر» (2 مقوله نظیر اعتماد به نفس نهادی) و 6 قضیه نظری بوده است.