مدل‌سازی عوامل موثر بر قانون‌گریزی در سازمان‌های دولتی استان گیلان

زمینه و هدف: امروزه قانون‌گریزی به‌عنوان یک معضل اجتماعی و مدیریتی بر سر راه توسعه و پیشرفت جوامع قرار دارد به‌نحوی‌که اصلی‌ترین پیامد آن کم‌رنگ‌شدن اعتماد عمومی، به‌خطرافتادن امنیّت و ثبات جامعه، مخدوش‌شدن ارزش‌های دموکراسی و اخلاقیات در جامعه می‌باشد. این پژوهش با هدف، طراحی مدل عوامل موثر بر قانون‌گریزی در سازمان‌های دولتی استان گیلان انجام شده است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نوع مطالعات توصیفی پیمایشی و آمیخته توسعه‌ای است. جامعۀ آماری پژوهش شامل خبرگان، استادان دانشگاه، مدیران بخش‌های نظارت دستگاه‌های اجرایی و قضات دیوان عدالت اداری بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند غیراحتمالی، هجده نفر به‌عنوان نمونه در بخش کیفی انتخاب شدند. در بخش کمّی نیز، جامعۀ آماری کلّیۀ کارکنان سازمان‌های دولتی استان گیلان بود که براساس فرمول کوکران تعداد 382 نفر براساس نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب شدند. جمع‌آوری داده‌ها در بخش کیفی با استفاده از پانل دلفی و در بخش کمّی با پرسش‌نامۀ محقق ساخته انجام شد. برای آنالیز داده‌های بخش کیفی از تکنیک دلفی و بخش کمّی از مدل معادلات ساختاری استفاده شد. تجزیه داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای spss26 و smartpls3 صورت گرفت.یافته‌ها: مطابق یافته‌ها شش عامل اصلی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، ساختاری، نظارتی و فردی و پانزده متغیر به‌عنوان عوامل موثر در قانون‌گریزی در سازمان‌های دولتی شناسایی و براساس آن مدلی برای شناخت عوامل موثر در قانون‌گریزی طراحی شد.نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از بخش کیفی پژوهش مشخص کرد که عوامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، ساختاری، نظارتی و فردی به ترتیب اولویت اول تا ششم بر قانون‌گریزی در سازمان‌های دولتی موثر می‌باشند. نتایج بخش کمّی نشان داد که مدل پژوهش از برازش مطلوب برخوردار است و نیز باتوجه‌به مدل ارائه‌شده و ضرایب مسیرها می‌توان گفت: قانون‌گریزی در سازمان‌های دولتی بیشتر تحت تاثیر دو مسیر، اثر عوامل اقتصادی بر عوامل ساختاری و اثر عوامل ساختاری بر عوامل نظارتی بوده است.

modeling the factors influencing law evasion in government organizations of gilan province

background and aim: today, law evasion is considered a social and managerial challenge that hinders societal development. its primary consequences include diminishing public trust, endangering security and stability, and undermining democratic values and ethics. this research aimed to design a model of the factors influencing law evasion in government organizations of gilan province.method: this applied research is descriptive-survey in nature and follows a developmental mixed-methods approach. the qualitative sample consisted of 18 experts, university professors, managers from regulatory bodies, and judges from the administrative justice court, selected through purposive non-probability sampling. the quantitative population comprised all employees of government organizations in gilan province, from which 382 participants were selected using cochran’s formula and stratified random sampling. data collection involved the delphi panel for the qualitative phase and a researcher-made questionnaire for the quantitative phase. data were analyzed using the delphi technique (qualitative) and structural equation modeling (quantitative) via spss 26 and smartpls 3 software.results: the findings identified six main factors—economic, political, cultural, structural, supervisory, and individual—as well as 15 variables influencing law evasion in government organizations. based on this, a model was developed to understand the contributing factors.conclusion: the qualitative results ranked the factors by influence on law evasion: economic, political, cultural, structural, supervisory, and individual. the quantitative results confirmed the model’s good fit. additionally, the most influential pathways identified were from economic factors to structural factors, and from structural factors to supervisory ones.